Details

Categorie: Poëzie (350)

Gepubliceerd: 09 augustus 2022

Poëzie is de drempel van het gesticht

De dichter H.H. ter Balkt (1938-2015) was een oude bard en een volbloed poëet. Een wat knoestige man; zeer belezen en maatschappelijk betrokken.    
      Hij won bijvoorbeeld de P.C.Hooftprijs, de Herman Gorterprijs, de Henriëtte Roland Holstprijs en de Constantijn Huygensprijs.

Van hem zijn de uitspraken ‘’Dichters zijn de fossielen van onze tijd” en ‘’Iedereen schrijft; niemand leest’’.
      Zijn eerste bundels publiceerde hij onder het opmerkelijke pseudoniem Habakuk II de Balker.    

Het volgende gedicht begrijpt u een stuk beter als u weet dat Wallace Stevens (1879-1955) een enigszins vergelijkbaar dichter in de USA was. Iemand die de Pulitzerprijs voor poëzie en de National Book Award for Poetry won.
      Eén van zijn bekendste gedichten is: Poetry is a Destructive Force. De laatste strofe luidt:

The lion sleeps in the sun.
It’s nose is on the paws.
It can kill a man.

Hierop is het volgende –fenomenale- gedicht van H.H. ter Balkt gebaseerd.

Van H.H. ter Balkt

Poëzie

Poëzie is de drempel van het gesticht
is de wolf in het schaap, laat het fata
morgana zien, dompelt dan dodelijker,
dieper, je lijf in de helse woestijn.
Poëzie is een cent in Siberië
is een kraan zonder water, een hond op zee.

Niet? Achter de feiten komen de begrippen.
Achter de fielt kermt zijn stukgetrapt land.
Jaren nadat van plunderaars de stad kraakt
telt haar naam ofschoon ze dan niet langer
bestaat dan als naam. Denk aan Carthago,
denk aan jezelf en het sluimerend zout.

Poëzie is geen leeuw, is geen leeuw
Wallace Stevens, doodt geen man nee,
enkel fokt zij koudbloedig virussen
in haar heilig huis van ondermijning
van ondermijning, twijfel; zwak siersel,
verft het zout blauw op de bovenste plank
in het tochtiger wordende huis.

Je poëzie is een stuiver in Siberië , vlo
in de koningshals, goud in het pakijs.
Poëzie volgt de mens op de voet.
En poëzie is corned beef, gemalen hart-
klop en fakkel van afval, gevoelens
ingeblikt in de allesbehalve roestvrije vorm:
volksvoedsel voor het leger te velde
dat tegen abattoirs vecht als voor eeuwen
Don Quichotte tegen de windmolens.

 Koud als kerstmis, doof als pasen wankelt
poëzie van slag- naar slagveld en bloedig
kruispunt, geweven leeuw in gerafelde
vlaggen, Wallace, bijna menselijk is zij; ja!
En verandert de ekster die een dief is, door
omschrijvingen, door foto’s van gedrag? Poëzie
nestelt en steelt, als de ekster, en haar
enige pretentie is: zijn je lepels
nog bij je? Is het koper of zilver wat er
schittert in je huis? Poëzie is een rover
is een uitgeschudde cent in Siberië , verft
het zout blauw in de stenen potten
is wreed en kwaadaardig lieve vriend/zoals jij.

Van Wallace Stevens

Poetry is a Destructive Force

That’s what misery is,
Nothing to have at heart.
It is to have or nothing.

It is a thing to have,
A lion, an ox in his breast,
To feel it breathing there.

Corazon, stout dog,
Young ox, bow-legged bear,
He tastes its blood, not spit.

He is like a man
In the body of a violent beast.
Its muscles are his own….

The lion sleeps in th sun.
Its nose is on the paws.
It can kill a man.

Interview

In 1991 heb ik H.H. ter Balkt een uur lang geïnterviewd in het VPRO-programma Het Gebouw. Dat vond ik een uitermate prettig en boeiend gesprek. Maar helaas: het programma is niet bewaard gebleven.

      Alleen deze foto is er nog. (De Balker rechts)

Details

Categorie: Poëzie (350)

Gepubliceerd: 04 augustus 2022

Moord op vier vrouwen 

Soms kom je iets tegen, dat door merg en been gaat.
      Dat is het geval bij het onderstaande gedicht van de Albanese schrijfster Natasha Lako.
Hier zijn vier vrouwen in koelen bloede doodgeschoten. Heldinnen, die tot de verbeelding spreken.

Waarom?

Wie zijn ze?

Wanneer gebeurde dit en waarom?

Wie stonden hier tegen over elkaar.

Wie -kortom- zijn ‘ze’ en ‘we’.

Ik benaderde tevergeefs diverse mensen, maar kreeg uiteindelijk het antwoord uit Albanië van Artan Metohu, een Albanese kennis van vroeger, die ik vond na bemiddeling van mijn vriend Peter Flik.

Lees eerst het gedicht maar even.

Van Natasha Lako

De vier heldinnen van Mirdita

Marta, Shkurta, Prena en Mrika
het lijkt alsof zij altijd in onze ogen staan.

Voor elk van hen kozen ze een nacht
totdat ze onverwachts er vier doodden.
Vier nachten werden in stukken gehakt.
Er waren vier morgens, zij vieren bleven.

En heel onverwachts, werden zij samen vier dagen
zelfs de kogels, waar ze vielen, doofden het licht.

Zo dicht bij elkaar zijn ze
zoals horizonpunten zijn ze vier richtingen.

En waar we ook gaan, waar we ook zijn
steeds vinden wij ze, de vier horizonpunten.

(Vertaling Ad van Rijsewijk met hulp van een Albanese vriend)

Kacinar in Mirdita 

Albanië riep in 1912 de onafhankelijkheid uit.
Dit werd bevestigd in 1913 in het verdrag van Londen.
       In 1916 werd het noorden van het land bezet door de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije.
Het incident speelde zich in 1917 af in het plaatsje Kacinar in de noordelijke provincie Mirdita.
      Enver Hoxha was een gevreesd dictator die lange tijd met ijzeren vuist Albanië regeerde.

Hij liep achter Stalin aan, achter Mao en dreef zijn land in een isolement waar bijvoorbeeld absoluut geen godsdienstvrijheid was.

De verklaring 

Dit is wat Artan schrijft:

Hello Ronald

These four women have become a legend in the history of the North Albania province of Miredita. This region is known to be a catholic christian area inhabited 100 % by catholic Christians.

The history of the four women goes back to the year 1917.
As the matter of fact on the 3 November was the anniversary of their death.
They died while fighting against a group of Austrian soldiers who had come to their village called Kacinar.
They came to their house and started to plunder property and goods and all the jewelery. These women were widows as their husbands had died of terminal diseases.

They were at the age between 22 and 27 and had little children from 2 - 6 years old.
They confronted the Austrian soldiers to defende their home and property and shoot dead one of them who was trying to take a way their little calf, who was going to be a cow later, something very important for these women at those days.

The Austrian commander ordered the soldier to shoot these women and even killed their little children.
This act made the whole village of Kacinar to stand up and fight against the Austrian soldiers. Later they were obliged to abandon the village and run away for their life, living many dead soldiers behind.
The heroic performance of these women became a legend in the history of Albania, and a sort of insipiration for freedom and indipendence

I am not sure on the number of children.
Some say there were four children killed, some say there were three children killed.

 About this legend there has been very little or almost nothing spoken during the time of Enver Hoxha.
It could be because Hoxha himself was not interested to glorify this tragic event of these four women for a number of reasons:

1 - There was nothing he could connect to his ideology regarding these women as this happened long ago before he came to power, and exactly when he was 5 years old.

2 - Miredita has been a region with 100 % Roman Catholic Christians, strongly disliked and persecuted by an atheist man as Enver Hoxha.

3 - Enver Hoxha was very careful in selecting people who could be proclaimed heros, as he didn't want just anyone to take the glory and become a legend. He was obsesed with glory and personal cult of his own.

I can understand why the Albanians you have asked don't know about it. It was almost not writen or mentioned anywhere, appart from the region of Miredite.

Groetjes Artan

Ik benaderde Artan in 2009. Hij is inmidddels overleden.
Peter Flik schreef toen het volgende IM

https://ronaldvandenboogaard.nl/beelden-82-rubrieken-53/2606-beelden-650

Het gedicht is opgenomen in de bundel ‘Ik heb tien benen‘, in 1990 verschenen bij uitgeverij De Geus in Breda. ISBN: 90 5226 010 9

Details

Categorie: Poëzie (350)

Gepubliceerd: 28 juli 2022

Dendermonde 1963: Tumult in Vlaanderen

Het gebeurde op 3 februari 1963.
      Een paar Nederlanders onder wie Robert Jasper Grootveld, Bart Huges en Johnny the Selfkicker zetten in het  plaatsje Dendermonde -halverwege Gent en Brussel- een deel van Vlaanderen op zijn kop.
     

Dat ging op hilarische wijze, waarbij de Belgische politie totaal op het verkeerde been werd gezet. Een happening, die nog wel even nadreunde.

Wat er precies gebeurde zal ik direct uiteenzetten, maar lees eerst even dit gedicht van Johnny van Doorn, alias Johnny the Selfkicker; alias Electronic Jezus.

Dendermonde 63

Voor een Vlaams cultureel café
Waar ik een expositie zal openen,
Wordt ons Volkswagenbusje met
Minstens 25 inzittenden door
De plaatselijke Wouten tot
Staan gebracht & in de tussen-
Tijd dat er rechtsomkeert
Naar het bureau wordt gereden
Wordt de nu gevaarlijke Pot
Door alle aanwezigen snel
Verorberd of in de bilspleet
Gestopt. Triomfantelijk wordt
Met ons de hoofdverdachte (ivm 5 kilo Marihu -dat is tijm,
Stramonium, laurier etcetc)
Aan fouillering en verhoor
Onderworpen. Op de vraag hoe
Ik wel heten mag, antwoord ik
Johnny the Selfkicker &
Spijtig betreurt men dat
The Electronic Jezus (dat ben ik ook!)
Niet aanwezig is &
De oerdomme vertoning zet
Zich voort: als men mijn zakken
Beklopt roep ik schertsend Kijk
Voor De Zekerheid Eens In M’n
Tokus (plat Vlaams voor kont) &
Een deskundige uit Brussel
Wordt opgebeld om snel per taxi
Over te komen & men toont hem
Meteen bij aankomst een gevonden
Stukje kattebrood (dat hij
Gewichtig met een heetgemaakt
Zakmesje onderzoekt):
Waarbij hij verrast constateert
Mijne Heren Dit Is De Befaamde Hasjies!!

Celbeton Gentsesteenweg

Het genoemde Vlaams cultureel café was Celbeton, dat gevestigd was in een zaaltje aan de Gentsesteenweg in het kleine en katholieke Dendermonde.
      Een initiatief uit 1957 van de leraar Adolf Merckx. Het gebeurde allemaal in een kleine ruimte achter het café ’Het Zaaltje. De zogenaamde ‘hut voor avantgarde kunstenaars’.

Kunstuitingen, manifestaties, vernissages, die steeds meer belangstelling kregen van schrijvers, kunstenaars en kunstliefhebbers uit ondermeer Gent, Brussel en Antwerpen.
      Ook Nederlanders als Simon Vinkenoog en Remco Campert verschijnen er met zekere regelmaat. De inwoners van Dendermonde moesten er overigens niets van hebben.

Johnny the Selfkicker treedt voor ’t eerst op in Celbeton in 1962 als hij pas zeventien jaar is.
      Dat was tijdens de vernissage van ’De Spelen van Hugo Claus’ waar zeker 200 toeschouwers zorgen voor een zeer luidruchtige avond. Ook Louis Paul Boon trekt grote aandacht als hij zijn ‘Boontjes‘ leest.

Het jaar daarop in februari wordt Johnny van Doorn uitgenodigd om de tentoonstelling van schilder Fred Wessels te openen. Hij en zijn maten ’waarschuwen’ anoniem de Nederlandse en Belgische politie, dat een gezelschap op weg is naar Dendermonde. Het gezelschap zou grote hoeveelheden drugs vervoeren.
      Maar in plaats van marihuana, pepmiddelen, LSD etc. hebben ze ’Marihu’ bij zich.
Spullen die alleen maar een beetje op drugs lijken. Inderdaad: kattebrokjes, tijm en laurier.
       Later in Amsterdam zullen zij min of meer vooruitlopend op de Provo-acties Marihu-happenings in Amsterdam houden.

Celbeton bleef overigens tot 1975 open.
      Toen was het allemaal wel genoeg geweest.

Details

Categorie: Poëzie (350)

Gepubliceerd: 21 juli 2022

EEN INDIAAN AAN DE OUDE MAAS

Simon de Geus woonde vrijwel zijn hele leven in Puttershoek op het Zuid-Hollandse eiland Hoeksche Waard.
      Hij werd daar in1915 geboren. Ruim zestig jaar later zat hij daar weer eens op het bankje aan de rivier en schreef zijn gedicht Jeugdherinnering.
Over die keer, dat hij als jongetje van een jaar of twaalf/dertien met een paar vriendjes in het vissersbootje van zijn vader de rivier overstak naar ‘Amerika’.  Die rivier is de Oude Maas en de grienden lagen in de gemeente Zwijndrecht.

Jeugdherinnering　

Als ik op ‘t bankje zit, aan de rivier,                        

dan zie ik aan de overkant de grienden;

althans wat nu nog over is

van waar ik als jongen speelde met mijn vrienden.

Mijn vader had een boot als visserman;

ik leende die -al was dat streng verboden-

als vader zondagsmiddags naar de kerk was.

Ik hield alleen maar ‘s morgens de geboden.

Wij roeiden dan vlug naar de overkant,

vaak was de zwembroek stiekem meegenomen.

Maar ook de onderbroek was heel geschikt

Voor ’t wilde spel van onze jongensdromen.

De grienden waren dan Amerika;

we schreeuwden dus als echte Indianen.

Een flinke tak was onze scherpe bijl,

soms huilden dapp’re krijgers dikke tranen.

Maar altijd werd de vredespijp gerookt

om ‘t kampvuur dat vol vreugde werd ontstoken.

De grootste helden werden dan al bang,

zij moesten thuis een zware pijp nog roken.

Dan aangekleed en snel naar huis geroeid,

voor ‘t eten was het veel te laat geworden.

Als makke schaapjes stapten wij aan land,

geen spoor meer van de wilde, woeste horde.

Mijn meeste vrienden moesten vroeg naar bed

en kregen dan voor straf ook niets te eten.

Soms eerst nog even met de billen bloot,

want God was streng, dat mocht je nooit vergeten.

Ik kreeg geen straf, maar wel een zware preek

over de sabbat en ‘t gebod des Heren.

Maar och, wie weet vond Hij ons spel wel mooi,

wie weet kan ook een spelend kind hem eren.

En daar, achter de bocht in de rivier,

lagen de voor ons onbekende stranden,

de oerwouden van donker Afrika.

Ik droomde van die verre, vreemde landen.

Die dromen uit mijn jeugd zijn lang voorbij;

zoals de schepen sneller gingen varen,

zo ging ook onze jeugd in snelle vaart.

Men kan slechts de herinnering bewaren.

　
Kraanmachinist

Simon de Geus ging na zijn lagere schooltijd werken als los-werkman. Na de oorlog was hij lang kraanmachinist in de Rotterdamse haven. Hij was in die tijd een zogeheten arbeidersdichter.
      In 1978 verscheen in de Sonde-reeks van de Rotterdamse Kunststichting zijn bundel Dan denk ik: ’Wat tob ik!’.
Zijn vader bezocht op zondagmiddag de Nederlands Hervormde kerk in Puttershoek.
Simon de Geus:
      ‘Elke zondag daalden hel en duivel van de kansel op de arme hoofden van de onbekeerde zondaars, waartoe ik behoorde. Niet dat ik daardoor met gebogen hoofd door het leven ging, maar ik was er wel vast van overtuigd, dat al onze kwajongensstreken werden ingegeven door de Boze’.

Simon de Geusbank