TSINGTAO & SJANSI
Ik noem het altijd maar zoekpoëzie.
Zo’n gedicht waar je parate kennis voor nodig hebt om het te doorgronden.
In 1978 bijvoorbeeld kreeg ik een bloemlezing cadeau van een aantal gedichten van Slauerhoff,
Ik leerde zijn stijl, zijn ritme , onmacht, hartstocht, tragiek en zijn verlangen kennen uit die poëzie.
Maar soms bleven er leemten, omdat ik bepaalde dingen niet wist.
Nu kun je dat simpel op Internet vinden, maar ik verzeker u dat ‘t in 1978 een stuk moeilijker was.
Neem het volgende gedicht:
MANESCHIJN TE TSINGTAO
De maan weent over de waatren
Om ‘s werelds leed te verzachten,
Zij heeft maar enkele nachten
En weet dat het niet zal baten.
Het bare zwarte gebergte
Ligt hard in het milde vlieten.
De golven zijn moegetergd en
Willen geen glans meer genieten.
De wereld wankelde lang
Tusschen geluk en ellende,
Maar duldt nu rampen en dwang,
Alsof hij nooit anders kende.
Maan, straal liever niet meer,
Of word een groot rond brood
En daal zoo in Sjansi neer
En red het van hongersnood!
Vragen, vragen, vragen...
Waar bijvoorbeeld lag Tsingtao?
En wat was Sjansi?
Als je dat niet wist, kon je zo’n gedicht natuurlijk wel waarderen om zijn -zoals kenner Kees Lekkerkerker dat noemt- Slauerhoviaanse ritme, om dat vrije rijmschema en om die wanhoopskreet aan het eind.
Maar echt begrijpen deed je het niet.
Scheepsarts & dichter
Slauerhoff was scheepsarts en dichter.
Hij was een man van verlangen, die reisde om te proberen dat verlangen te bevredigen.
Dat lukte nauwelijks. Een beetje op zijn geliefde Vlieland en op sommige plekken in China.
Tsingtao zou dus wel een havenstad in China zijn.
Maar in de atlassen die ik toen raadpleegde kon ik het niet vinden.
Atlassen & atlassen
Pas in de bibliotheek van Rotterdam vond ik het in de 49ste druk van de Bosatlas (1955).
Het heet daar Tsing-Tau en ligt aan de Gele Zee in het Noordoosten van China.
In latere atlassen heet deze plaats steevast Qingdao.
Die link was mij destijds ontgaan.
Sjansi
In die oude atlas is ook een kaart opgenomen van de toenmalige administratieve indeling van China.
En daar treffen we in het binnenland de provincie Sjan-si aan.
Tegenwoordig heet dat Shanxi of Shaanxi. Een zeer arme provincie waar vorige eeuw inderdaad veel hongersnoden zijn geleden. Slauerhoff maakte zijn laatste reis naar China in 1927.
Hij hield zijn werk als scheepsarts en zijn dichterschap altijd streng gescheiden.
Als het even kon maakte hij ook reizen het binnenland in.
Het lijkt mij aannemelijk dat hij in 1927 de hongersnood in Sjansi zelf meegemaakt heeft.
In de mooie, zeer degelijke en omvangrijke Slauerhoff-biografie van Wim Hazeu heb ik dat overigens niet kunnen terugvinden.