Huldegedicht aan Singer

Paul van Ostaijen werd niet oud. 32 jaar. Hij overleed in 1928 aan TBC en had toen een klein maar indrukwekkend oeuvre bij elkaar geschreven. Vooral poëzie: Alpenjagerslied, Boem Paukeslag, Avondgeluiden, Melopee. Maar zijn bekendste, meest besproken, vereerde en verguisde werk is Huldegedicht aan Singer.
      Hij schreef het in Berlijn direct na afloop van de eerste Wereldoorlog toen hij daar tot in 1921 in zelfverkozen ballingschap verkeerde. Hem wachtte namelijk een veroordeling in België, omdat hij als linkse flamingant had geschreven voor de activistische Vlaamsche Courant.

      Het gedicht heeft een zeer kenmerkende layout. Geschreven als een soort partituur. Lees het eerst nog even, leg er ritme in en verbaas u over de belezenheid van de dichter, de kracht van de woorden, de humor en de onderhuidse kritiek op het cultuurklimaat. Verwonder u over de actualiteit van dit gedicht, dat bijna honderd jaar geleden geschreven is.         
      Daarna zal ik iets vertellen over een paar hoofdpersonen: Floris Jespers, Hans Sachs, Genoveva van Brabant en de Jungfrau van Orleans.
      En bedenk ook dat Panem et Singerem staat voor Brood en Singers (Singer naaimachines). Daarna moet u er nog eens naar luisteren.    

HULDEGEDICHT AAN SINGER

Slinger
       Singer
             naaimasjien
Hoort
    Hoort
       Floris Jespers heeft een Singernaaimasjien gekocht
Wat
   Wat
jawel
   Jespers Singer naaimasjien
hoe zo
   jawel
       ik zeg het u
       Floris Jespers heeft een Singernaaimasjien gekocht
Waarom
       waardoor
               wat wil hij
Jawel
    hij zal
          hoe zo
               Circulez
                       want
  SINGERS NAAIMASJIEN IS DE BESTE

de beste
        waarom
              hoe kan dat
                      wie weet
                              alles is schijn
Singer en Sint Augustinus
Genoveva van Brabant
                      bezit ook een Singer
                                  die Jungfrau von Orleans

Een Singer?
jawel
jawel jawel jawel ik zeg het u een Singer
versta-je geen nederlands mijnheer
Circulez
      Bitte auf Garderobe selbst zu achten
ik wil een naaimasjien
iedereen heeft recht op een naaimasjien
ik wil een Singer
iedereen een Singer
Singer
         zanger
                   meesterzangers
                                 Hans Sachs
heeft Hans Sachs geen Singermasjien
waarom heeft Hans Sachs geen Singer
Hans Sachs heeft recht op een Singer
Hans Sachs moet een Singer hebben
Jawel
         dat is zijn recht
              Recht door zee
                    Leve Hans Sachs
                          Hans Sachs heeft gelijk
hij heeft recht op

  SINGERS NAAIMASJIEN IS DE BESTE

alle mensen zijn gelijk voor Singer
Circulez
een Singer
Panem et Singerem

Panem et Singerem    Panem et Singerem    Panem et Singerem

                   et Singerem et Singerem

Ik wil een Singer
wij willen een Singer
wij eisen een Singer
wat wij willen is ons recht
                        ein fester Burg ist unser Gott

Panem et Singerem    Panem et Singerem    Panem et Singerem

                   et Singerem et Singerem

Waarom
      hoe zo
            wat wil hij
                       wat zal hij
Salvation army
Bananas atque Panama
          de man heeft gelijk
          hij heeft gelijk
gelijk heeft hij jawel
                      jawel
                           jawel
                                waarom
                                wie zegt dat
                                waar is het bewijs
            jawel hij heeft gelijk

Panem et Singerem    Panem et Singerem    Panem et Singerem

                     Singerem Singerem

  SINGERS NAAIMASJIEN IS DE BESTE

Er is veel over dit gedicht geschreven. Veel gespeculeerd. Veel geïnterpreteerd en gefilosofeerd.   
      Wie is bijvoorbeeld de ‘’ik-figuur’’? Is dat van Ostaijen zelf? Een politieagent, een dorpsomroeper, marktkoopman, krantenverkoper?  
      Ach, het is in ieder geval iemand die de mensen oproept om ergens naartoe te komen en te circuleren of door te lopen.

Floris Jespers was een vriend van Van Ostaijen. Een schilder. Hij zou mogelijk concessies aan zijn kunstenaarschap hebben gedaan door zoiets burgerlijks als een Singer naaimasjien aan te schaffen. Een metafoor wellicht: Buigen voor commercie. 
      Van de andere kant: als je dan toch een naaimasjien aanschaft kun je maar beter een Singer nemen, want dat is de beste. En dat lijkt dan weer erg op een vuige reclameslogan.
      Genoveva van Brabant leefde in een tijd dar er nog geen Singers waren. Stijn Streuvels schreef een boek over haar. Zij was getrouwd met Graaf Siegfried en werd -vals- beschuldigd van ontrouw door hofmeester Golo. Zij en haar pasgeboren kind werden veroordeeld tot verdrinking, maar zij werd gespaard door haar beul. Gun haar dus tenminste een Singer.  
      En dan is er Hans Sachs. Een schoenmaker, die dichter en toneelschrijver werd. Meistersinger in Nürnberg. Tevens de titel van een opera die Richard Wagner aan hem wijdde. Van Ostaijen had geen hoge pet op van Sachs.  Hij heeft geen Singer, maar zelfs hij zou er wel recht op hebben.    
      De Jungfrau van Orleans verwijst naar het toneelstuk over Jeanne d’Arc van Friedrich Schiller uit 1801. Er zijn diverse Sinten Augustinus, maar wie bedoeld wordt is volgens allerlei bronnen onduidelijk.
      Ein fester Burg ist inser Gott is een hymne, geschreven in 1529 door Maarten Luther. Bach maakte daar later een cantate van.

Maar bedenk voor u gaat interpreteren en concluderen: Alles is schijn. Paul van Ostaijen schrijft dat nadrukkelijk in zijn werk.     

Luister  HIER naar de uitvoering van mezzo-sopraan Marijke Persijn met pianist Peter Visser.

En luister HIER naar een wat meer boertige uitvoering door Marcel Vanthilt en Evi de Jean.

N.B.
Ik ben er op gewezen, dat de titel van de hymne moet zijn:
      ''Ein feste burg ist unser Gott''.
Dus Van Ostaijen heeft met zijn ''fester" een foutje gemaakt,
      Tenzij er bij een uitgeverij een betweter is geweest, die dit veranderd heeft.

(Bewerkte versie)