Details

Categorie: Aardrijkskunde (94)

Gepubliceerd: 21 januari 2016

GEO-TRIVIA 25: Schier-Enclave of -Exclave?

Gezocht: Orthodoxe rechtlijnigheid in Cartografie

Gevonden: Point Roberts VS/Canada

In februari 2013 schreef ik daar het volgend stukje over:

Starre rechtlijnigheid

Ik heb een fascinerend voorbeeld van starre rechtlijnigheid gevonden.

      Kijk eens naar dit rode rondje.
      Een schiereilandje onder Vancouver in Canada. Point Roberts.

      Op het zuidelijk puntje van dit schiereiland bevindt zich de grens Canada-Verenigde Staten.

Dat komt zo.

Verdrag van Parijs

In 1783 werd bij het Verdrag van Parijs de grens getrokken tussen de VS en vier toenmalige Britse kolonieën die verenigd waren in de Confederatie van Canadese staten.
      De grens werd langs een liniaal getrokken op de 49^ste breedtegraad.
Een uitzondering werd gemaakt voor Vancouver Eiland, maar niet voor Point Roberts.

      Vandaar die merkwaardige grens waar het er zo uitziet.

De grens

De tekst

Schierenclaves

Hoe noem je in de aardrijkskunde dit zuidelijk deel van Point Roberts?

      Dan moeten we naar geografen en cartografen, die definities hebben gegeven voor enclaves & exclaves en voor diverse variëteiten daarop. Enclaves zijn dan meestal gebieden die geheel door één ander land worden omgeven, maar niet bij dat land horen. Exclaves zijn vaak gebieden die door één of twee andere landen worden omgeven, maar ook door zee.

      Zuidelijk Point Roberts is vanuit de V.S. over land alleen te bereiken via Canada.

In die zin zou je het een exclave kunnen noemen. In Wikipedia heet het echter -in het Engels- een pene-enclave een begrip dat Rolf Weijburg (Te Gast 36) vertaalt met het mooie woord schier-enclave. Rolf is kunstenaar en maker van zeer bijzondere atlassen (HIER) en schrijft mij het volgende:

‘’Point Roberts is wat mij betreft geen pene-enclave (vertaal als schier-enclave). Pene-enclaves zijn, mijns inziens, bijna-enclaves die via een hele nauwe corridor of zelfs één enkel punt met het"moederland" verbonden zijn en dus, net zoals schier-eilanden (peninsulas) eigenlijk geen eilanden zijn, eigenlijk geen enclaves zijn.

In die zin is Point Roberts geen pene-enclave.
      In wezen is het zelfs helemaal geen enclave, omdat het niet een territoir van land A is dat omsloten wordt door land B. Het is slechts een stukje land dat grenst aan een ander land en gescheiden wordt van het moederland door water. Je zou het wel een exclave kunnen noemen, net als bijvoorbeeld Melilla en Ceuta, Spaanse gebieden die door Marokko worden omgeven. Maar dan nog.

      Deze gebieden zijn klein, maar hoe groot moet het worden voordat we er niet meer over peinzen om ze nog en- of exclave te noemen? Kijk eens naar ons eigen Zeeuws Vlaanderen of, dichter bij Point Roberts, het noordelijk deel van Michigan. Indonesisch Kalimantan, Irian Jaya, Noord Ierland, het Europese deel van Turkije, Sarawak en Sabah? Niemand noemt dat enclaves of exclaves.

      En hoe groot moet het "scheidingswater" dan zijn? Is de Sinai een Egyptische exclave? Noord Gambia een exclave van Zuid Gambia (of andersom?).

Ach, zomaar wat overdenkingen‘’.

Nu ik dit stukje gelezen heb, bedenk ik dat Zeeuws-Vlaanderen DE ideale schier-exclave is. Ooit kon je daar over land vanuit Nederland alleen via België komen.

Maar sinds de openstelling van de Westerscheldetunnel is dit afgescheiden stuk Nederland een zuivere ’pene-exclave’ geworden.

 
Klik HIER voor alle Geo-Trivia

Details

Categorie: Aardrijkskunde (94)

Gepubliceerd: 10 januari 2016

GEO-Trivia 24; Koudste stad ter wereld

Gezocht: Koudste -bewoonde- plek ter wereld

Gevonden: Werchojansk Siberië

In januari 2009 schreef ik daar dit stukje over::

Januari-isothermen 

 Koudste stad van de wereld

Kijk eens naar het noordoosten van Siberië .
Dat kringetje.
      Hier is het in januari gemiddeld vijftig graden C. onder nul.
Op de rand ligt Werchojansk. Een heus stadje met ruim 1400 inwoners.
      De winter duurt hier acht maanden. Van 10 december tot 15 januari is het 24 uur pikkedonker.

Waarom toch?  

Waarom wonen er mensen in Werchojansk Siberië ?

Hebben ze vervoer?

Hoe kleden ze zich?

Hoeveel moet je stoken om te overleven?

Zijn er winkels? Hotels? Scholen?

Kortom: Hoe ziet het leven eruit

Jakoeten en bannelingen 

Het stadje -het kleinste van Rusland- ligt in de autonome republiek Jakoetië aan de rivier de Jana; bijna 700 kilometer boven Jakoetsk. Net even boven de Poolcirkel.
      Er woont een klein aantal ’autochtonen’. Dat zijn Jakoeten. Jagers en Pelshandelaren.
      Daarnaast bestaat de bevolking uit nazaten van bannelingen.
In 1892 werd hier een temperatuur van -67.8 graden C. geregistreerd.
      Omdat er in de zomer wel eens temperaturen hoger dan twintig graden voorkomen is er dus een verschil in temperatuur mogelijk van bijna 100 graden.

Heel erg veel over het leven daar heb ik eerlijk gezegd niet kunnen vinden. Het meest recent is een uitvoerig artikel van Johannes Voswinkel in Die Zeit van augustus 2006.
      Hij was er in de zomer, maar vraagt aan sommige inwoners ook hoe het daar in de winter is.

In oktober als de rivier een halve meter bevroren is snijden de mensen brokken uit het ijs. Die worden op koele plekken in het huis gelegd en vormen zo de watervoorraad.
      De politie patrouilleert door het dorp om dronken mensen -dat zijn er veel- op te pakken.
      ‘Iemand die bij 50 graden onder nul op straat ligt, geldt als lijk’, schrijft Voswinkel.

IJsvrij  

De kinderen van de basisschool krijgen ijsvrij bij 49 graden onder nul. Oudere kinderen krijgen dat pas bij -57 graden.
      Bij dat soort temperaturen ontstaat het verschijnsel Sterrenfluisteren.
De adem die uitgeblazen wordt verdwijnt direct in een soort kristalwolk.

Je kunt er vanuit Jakoetsk naartoe met een vliegtuigje naar het plaatsje Batagaj.
      Of dat in de winter ook kan, weet ik niet. Als dat wel mogelijk is, moet je met een auto naar Werchojansk. Twee uur rijden in de zomer.
Maar ja. In de winter?
      Diesel bevriest al snel en ook benzine houdt het niet bij dit soort temperaturen.
Kerosine waaruit veel water is onttrokken bevriest overigens pas bij -60 graden.

Een artikel uit 1994 in de New York Times van Michael Specter leert dat de mensen in Werchojansk in de winter vooral thuis blijven. Men stookt op hout. Ieder gezin verstookt volgens hem per winter de inhoud van zeven vrachtauto’s.

Ook hij interviewt inwoners.

Gennadi A. Tobakov, die er sinds 1949 woont en heeft gewerkt voor het leger als radar-deskundige zegt:
’Iedereen hier heeft het over vertrekken.
Maar ja: waar moet ik heen?
We hebben een mooi huis, het is hier heel rustig, men respecteert elkaar en laat elkaar met rust.

Als je eenmaal weet hoe je je hier moet gedragen, valt het allemaal best mee.’

Zelfmoord  

Dat vond Pavel T.Shvetsov overigens niet. Hij pleegde in 1801 zelfmoord en liet een briefje achter, dat te bewonderen is in het plaatselijke museumpje.

‘Ik ben zonder gedachten, zonder hoop, zonder werk; alleen in het donker van de nacht.
De sneeuw zal mijn voetstappen bedekken’.

Ga hier naar toe voor het actuele weerbericht in Werchojansk Siberië .
      De naam wordt overigens ook geschreven als Verchojansk, Verkhoyansk, Verhojansk etc.

Klik HIER voor alle Geo-Trivia

Details

Categorie: Aardrijkskunde (94)

Gepubliceerd: 05 november 2015

Kotor, Quito, Rotterdam, Nashville en Rome

De makers van de Lonely Planet kwamen vorige week weer met een wereld Top Tien van steden, die je moet bezoeken. Dat is altijd een curieus lijstje.
      Rotterdam bijvoorbeeld staat op de vijfde plaats en Rome op de tiende. Tweede is Quito Ecuador en derde Dublin Ierland. Nashville V.S. staat op 9. Maar het meest opmerkelijk is de nummer 1: Kotor in Montenegro.
      Terecht?
Oordeel zelf. Ruim drie jaar geleden was ik er een week. Daar schreef ik de volgende stukjes over.

Een bergvesting aan zee

Kale fjord

Dit is de baai van Kotor in Montenegro (Boka Kotorska), de mooiste fjord van Zuid-Europa.
      Soms smaragdgroen, soms azuurblauw water tegen een achtergrond van donkere bergen.
Aan de overkant op deze foto ligt het oude stadje Kotor met zijn vesting, zijn nauwe straatjes, pleinen, paleizen en oude huizen, zijn cafés, restaurants en terrassen, zijn poorten, doorkijkjes en kerken.
      De stad staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco, vooral vanwege zijn vesting, die niet alleen aan de kant van de Adriatische zee ligt ,maar ook tegen de berg op is gebouwd. De wallen stammen uit de negende eeuw.

Stadswal

De culturele achtergronden van Kotor zijn zeer divers.
      Ooit behoorde het tot de Romeinse provincie Dalmatië ; vanaf de Middeleeuwen tot 1813 heette het Cattaro en stond het onder beheer van Venetië , het werd Montenegrijns, maar ging terug naar Oostenrijk tot de Eerste wereldoorlog.
      Daarna werd het weer bij Montenegro gevoegd, een zelfstandige republiek in het Joegoslavië van Tito.
Nu is het in trek bij grote aantallen toeristen.

Tito zelf

De oude stad heeft drie toegangspoorten.
      Bij de ingang aan zee (Vrata od Mora) is na de bevrijding van de Nazi’s deze uitspraak van Tito aangebracht:
      Tude necemo svoje ne damo (‘Wat van jullie is, willen we niet, wat van ons is houden we zelf’)

Wallen op de berg

Je kunt de vesting beklimmen , maar dan moet je wel een puike conditie hebben.
      Het is een klim met 1350 treden. Je kunt dan diverse fortificaties bezichtigen.
Nog zwaarder is het om de hele berg te beklimmen via een oude route, die bekend staat als de Ladder of Cattaro.
      Dit is Mount Lovcen, beter bekend als de Zwarte Berg, waarnaar Montenegro vernoemd is (Crna Gora).
Je kunt verderop de berg ook met de auto op via de Ladder.
      Dit is (zeggen ze in Kotor) de meest bochtige weg ter wereld. Je krijgt dan dit soort uitzichten op de baai.

Doorkijk

St. Tryphon’s Cathedral

Plein

Straatje

Terras

Schoonmaker

Zuidpoort 

Zeewal

Halo; vesting 's nachts 

BOKA KOTORSKA; Een rondje

Dit is de baai van Kotor in Montenegro. (Boka Kotorska). Een fjord, die steeds meer toeristen gaan ontdekken. 

      Donkere bergen, smaragdgroen water, oude stadjes, nieuwe appartementen, dure hotels en afgebladderde hotels, kleine haventjes en de meest prestigieuze jachthaven van Europa. Mooie restaurants en onaanzienlijke eettentjes.
      De tegenstellingen zijn groot. Enorm groot.
Cruiseschepen doen Kotor aan, een stad die staat op de lijst van werelderfgoederen van de Unesco.
      Zij moeten zich door de straat van Kamenari dringen.

Nieuw-Amsterdam (Holland-America Line)

Hieronder een impressie.

      Risan en Perast zijn oude stadjes, Kotor heeft zijn vesting die tegen de zwarte berg oploopt, Tivat is mondain, Prcanj en Muo zijn vooral moderne nederzettingen.
      Herzeg Novi is de meest populaire badplaats.
Het ligt recht tegenover het kleine vissersdorpje Rose op het schiereiland Luštica.
      Hier moet vrijwel alles nog ontwikkeld worden.

RISAN

St George's Island

Our-Lady-of-the-Rock Island

PERAST

KOTOR

SOLSTICE (Celebrity Cruises)

MUO

PRCANJ

TIVAT

Luštica.

ROSE

HERZEG NOVI

Details

Categorie: Aardrijkskunde (94)

Gepubliceerd: 23 september 2015

GEO-TRIVIA 21

Gezocht: Meest bochtige straat ter wereld (Niet weg)

Gevonden: Lombard Street San Francisco

Acht toeristische haarspeldbochten

In 1988 was ik met mijn VPRO-collega Lida Iburg in San Francisco. Wij maakten een radioprogramma over het Amerikaanse gevangeniswezen en hadden ondermeer de grote San Quentin-gevangenis en de Hidden Valley Ranch, een privé gevangenis, bezocht. (Reizen 94).
      We hadden nog een paar dagen over en deden ondermeer wat toeristische attracties aan. In een huurauto reden we door de stad en ik vond het wel leuk om de Lombard Street te nemen. Een straat die zich verkocht als ‘’the most crookedest street in the world’.

     

Ter plaatse viel het allemaal erg tegen. Het bochtige stukje is niet langer dan één huizenblok en telt acht haarspeldbochten.
      Er is éénrichtingsverkeer: omlaag. Je bent in een vloek en een zucht beneden en alles wat je tegen komt zijn fotograferende toeristen, waaronder erg veel Jappen. Het bekende kabeltrammetje stopt namelijk boven en dan kunnen de mensen via trappen aan de zijkanten naar beneden.
      Ooit werd voorgesteld om de straat autovrij te maken en de toeristen er in minibusjes doorheen te loodsen. Maar dat plan ketste af, omdat veel mensen het –net als ik- leuk vinden om zelf in een auto naar beneden te rijden.

Klik HIER voor alle Geo-Trivia