Details

Category: Aardrijkskunde (91)

Published: 04 February 2016

GEO-TRIVIA (27); Koloniale geschiedenis

Gezocht: Dubieuze grens langs meer

Gevonden: Malawimeer Afrika

Kijk eens naar dit kaartje. De grens tussen Malawi en Tanzania. Die loopt langs de rand van het Malawimeer en niet door het midden zoals tussen Malawi en Mozambique. Curieus.
      Dat vinden ze in Tanzania ook. Al jarenlang wordt overleg gevoerd over deze kwestie, want zo’n twee miljoen inwoners van beide landen zijn min of meer afhankelijk van dit meer. Denk bijvoorbeeld aan visserij, voedsel & transport. Bovendien zou het meer gas- en olievoorraden bevatten en zijn een Engels en een Zuid-Afrikaans bedrijf al vergunningen verleend om te boren.

      Waarom loopt die grens zo? En niet door het midden van het meer zoals bijvoorbeeld op dit kaartje hiernaast?
Simpel. Koloniale geschiedenis.
      De grenzen in Afrika zijn eind negentiende en begin twintigste eeuw veelal getrokken door ambtenaren achter tekentafels. Soms deden ze bij gebrek aan professionele cartografie maar wat. (Er gaan  verhalen dat de kaartenmakers soms met elkaar dobbelden of pokerden. En de winnaaar kreeg er dan een stukje land bij. Ik sta er niet voor in, maar het zou zomaar hier gebeurd kunnen zijn.) 

 In 1890 werd het Zanzibar-Helgoland verdrag gesloten tussen Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Dit regelde een aantal afspraken tussen beide landen. Niet alleen over Helgoland (werd Duits) en Zanzibar (was in feite al Engels) maar ook gebieden in Botswana (Brits) en de Caprivistrip in Namibië (Voormalig Duits Zuidwest-Afrika).
      Malawi bleef Brits en het toenmalige Tanganyika was tot 1916 een Duitse kolonie. De grens werd zomaar langs het meer getrokken en dat werd in 1963 nog eens bevestigd tijdens de Organisatie van Afrikaanse Eenheid in Addis Abeba Ethiopië. Overigens tegen de zin van Tanzania.
     
Klik HIER voor alle Geo-Trivia

©2016 Ronald van den Boogaard

Details

Category: Aardrijkskunde (91)

Published: 28 January 2016

GEO-TRIVIA 26: Baken op Carriacou

Gezocht: Orthodoxe rechtlijnigheid in Cartografie (2)

Gevonden: Gun Point Grenada/Saint Vincent

Drie jaar geleden plaatste ik dit stukje, geschreven door Rolf Weijburg 

Onder grensfanaten

Vorige week schreef ik een stukje over de merkwaardige grens die getrokken is op de zuidpunt van het schiereiland Point Roberts onder Vancouver in Canada. (Aardrijkskunde 76). Een staaltje stramme rechtlijnigheid.

Rolf Weijburg, etser, grensfanaat en maker van bijzondere atlassen wijst mij op een vergelijkbaar geval in de Caraïben. Hij ging er eens heen en schreef dit stukje.

GUN POINT

Ik heb het nog nooit echt op een kaart zien staan, maar in de Caribische staat Grenada, én onder boundary freaks, grensfanaten, want die zijn er ook, is het alom bekend: het noordelijkste topje van het Grenadaanse eiland Carriacou wordt door een internationale grens afgesneden.

Ten noorden van Grenada ligt de onafhankelijke staat Saint Vincent & The Grenadines. De grens tussen beide landen is ooit bepaald als een lijn die pal oost west loopt en de kortste afstand tussen beide staten precies door midden snijdt.   
      Die kortste afstand ligt tussen het Grenadaanse eiland Petite Martinique en het eilandje La Roche (inderdaad niet meer dan een rots in zee) dat Saint Vincent toebehoort. Trek je deze lijn door naar het westen, dan snijdt hij precies het meest noordelijke puntje van Carriacou af. Gun Point heet het daar, vernoemd naar een door de Britten in 1780 geplaatst en inmiddels verdwenen kanon.

      In feite ligt Gun Point dus aan gene zijde van een internationale grens en behoort het tot Saint Vincent.

Zou er ook wat van te zien zijn?

      Vanaf het dorpje Windward in het noordoosten van Carriacou liep een smal weggetje helemaal om de noord. Na een kilometer of twee, drie, kronkelde een klein zandpad rechtsaf het mangrove bos in. Half gebukt strompelden we onder de laaghangende takken en tussen de wirwar van mangrove wortels door totdat we aan het strand van Petit Carenage Bay stonden. Hier moest de grens parallel langs de branding lopen om iets verderop aan land te komen en het noordelijkste puntje van een klein schiereiland af te snijden. Het was een rotsig heuveltje vol dorre struiken dat als een vinger naar het noorden wees: Gun Point. Een overwoekerd pad slingerde door de bush de heuvel op. Boven bleek een trigonometrisch baken te staan, een betonnen paaltje, G/CA 72 – 26 stond er op, maar verder was er niets.  
      Nergens was een bordje waarop bijvoorbeeld “You are now in the State of Saint Vincent & The Grenadines” stond.

In de schaduw van een boom vleiden we ons neer in het warme strandzand. Het uitzicht was prachtig. De eilanden Petite Martinique, Petit Saint Vincent, Union en Mayerau op de horizon. We lieten ons de meegenomen picknick uitstekend smaken. Een picknick op de grens tussen twee landen.

Toen we later besloten terug te lopen, onze spullen pakten en toevallig omhoog keken, zagen we dat er recht boven de plek waar we een dik uur hadden zitten picknicken, een enorme slang opgerold aan een aantal takken hing.
De Grenadian Tree Boa, Corallus grenadensis!

 Klik HIER voor alle Geo-Trivia

Details

Category: Aardrijkskunde (91)

Published: 21 January 2016

GEO-TRIVIA 25: Schier-Enclave of -Exclave?

Gezocht: Orthodoxe rechtlijnigheid in Cartografie

Gevonden: Point Roberts VS/Canada

In februari 2013 schreef ik daar het volgend stukje over:

Starre rechtlijnigheid

Ik heb een fascinerend voorbeeld van starre rechtlijnigheid gevonden.

      Kijk eens naar dit rode rondje.
      Een schiereilandje onder Vancouver in Canada. Point Roberts.

      Op het zuidelijk puntje van dit schiereiland bevindt zich de grens Canada-Verenigde Staten.

Dat komt zo.

Verdrag van Parijs

In 1783 werd bij het Verdrag van Parijs de grens getrokken tussen de VS en vier toenmalige Britse kolonieën die verenigd waren in de Confederatie van Canadese staten.
      De grens werd langs een liniaal getrokken op de 49^ste breedtegraad.
Een uitzondering werd gemaakt voor Vancouver Eiland, maar niet voor Point Roberts.

      Vandaar die merkwaardige grens waar het er zo uitziet.

De grens

De tekst

Schierenclaves

Hoe noem je in de aardrijkskunde dit zuidelijk deel van Point Roberts?

      Dan moeten we naar geografen en cartografen, die definities hebben gegeven voor enclaves & exclaves en voor diverse variëteiten daarop. Enclaves zijn dan meestal gebieden die geheel door één ander land worden omgeven, maar niet bij dat land horen. Exclaves zijn vaak gebieden die door één of twee andere landen worden omgeven, maar ook door zee.

      Zuidelijk Point Roberts is vanuit de V.S. over land alleen te bereiken via Canada.

In die zin zou je het een exclave kunnen noemen. In Wikipedia heet het echter -in het Engels- een pene-enclave een begrip dat Rolf Weijburg (Te Gast 36) vertaalt met het mooie woord schier-enclave. Rolf is kunstenaar en maker van zeer bijzondere atlassen (HIER) en schrijft mij het volgende:

‘’Point Roberts is wat mij betreft geen pene-enclave (vertaal als schier-enclave). Pene-enclaves zijn, mijns inziens, bijna-enclaves die via een hele nauwe corridor of zelfs één enkel punt met het"moederland" verbonden zijn en dus, net zoals schier-eilanden (peninsulas) eigenlijk geen eilanden zijn, eigenlijk geen enclaves zijn.

In die zin is Point Roberts geen pene-enclave.
      In wezen is het zelfs helemaal geen enclave, omdat het niet een territoir van land A is dat omsloten wordt door land B. Het is slechts een stukje land dat grenst aan een ander land en gescheiden wordt van het moederland door water. Je zou het wel een exclave kunnen noemen, net als bijvoorbeeld Melilla en Ceuta, Spaanse gebieden die door Marokko worden omgeven. Maar dan nog.

      Deze gebieden zijn klein, maar hoe groot moet het worden voordat we er niet meer over peinzen om ze nog en- of exclave te noemen? Kijk eens naar ons eigen Zeeuws Vlaanderen of, dichter bij Point Roberts, het noordelijk deel van Michigan. Indonesisch Kalimantan, Irian Jaya, Noord Ierland, het Europese deel van Turkije, Sarawak en Sabah? Niemand noemt dat enclaves of exclaves.

      En hoe groot moet het "scheidingswater" dan zijn? Is de Sinai een Egyptische exclave? Noord Gambia een exclave van Zuid Gambia (of andersom?).

Ach, zomaar wat overdenkingen‘’.

Nu ik dit stukje gelezen heb, bedenk ik dat Zeeuws-Vlaanderen DE ideale schier-exclave is. Ooit kon je daar over land vanuit Nederland alleen via België komen.

Maar sinds de openstelling van de Westerscheldetunnel is dit afgescheiden stuk Nederland een zuivere ’pene-exclave’ geworden.

 
Klik HIER voor alle Geo-Trivia

Details

Category: Aardrijkskunde (91)

Published: 10 January 2016

GEO-Trivia 24; Koudste stad ter wereld

Gezocht: Koudste -bewoonde- plek ter wereld

Gevonden: Werchojansk Siberië

In januari 2009 schreef ik daar dit stukje over::

Januari-isothermen 

 Koudste stad van de wereld

Kijk eens naar het noordoosten van Siberië .
Dat kringetje.
      Hier is het in januari gemiddeld vijftig graden C. onder nul.
Op de rand ligt Werchojansk. Een heus stadje met ruim 1400 inwoners.
      De winter duurt hier acht maanden. Van 10 december tot 15 januari is het 24 uur pikkedonker.

Waarom toch?  

Waarom wonen er mensen in Werchojansk Siberië ?

Hebben ze vervoer?

Hoe kleden ze zich?

Hoeveel moet je stoken om te overleven?

Zijn er winkels? Hotels? Scholen?

Kortom: Hoe ziet het leven eruit

Jakoeten en bannelingen 

Het stadje -het kleinste van Rusland- ligt in de autonome republiek Jakoetië aan de rivier de Jana; bijna 700 kilometer boven Jakoetsk. Net even boven de Poolcirkel.
      Er woont een klein aantal ’autochtonen’. Dat zijn Jakoeten. Jagers en Pelshandelaren.
      Daarnaast bestaat de bevolking uit nazaten van bannelingen.
In 1892 werd hier een temperatuur van -67.8 graden C. geregistreerd.
      Omdat er in de zomer wel eens temperaturen hoger dan twintig graden voorkomen is er dus een verschil in temperatuur mogelijk van bijna 100 graden.

Heel erg veel over het leven daar heb ik eerlijk gezegd niet kunnen vinden. Het meest recent is een uitvoerig artikel van Johannes Voswinkel in Die Zeit van augustus 2006.
      Hij was er in de zomer, maar vraagt aan sommige inwoners ook hoe het daar in de winter is.

In oktober als de rivier een halve meter bevroren is snijden de mensen brokken uit het ijs. Die worden op koele plekken in het huis gelegd en vormen zo de watervoorraad.
      De politie patrouilleert door het dorp om dronken mensen -dat zijn er veel- op te pakken.
      ‘Iemand die bij 50 graden onder nul op straat ligt, geldt als lijk’, schrijft Voswinkel.

IJsvrij  

De kinderen van de basisschool krijgen ijsvrij bij 49 graden onder nul. Oudere kinderen krijgen dat pas bij -57 graden.
      Bij dat soort temperaturen ontstaat het verschijnsel Sterrenfluisteren.
De adem die uitgeblazen wordt verdwijnt direct in een soort kristalwolk.

Je kunt er vanuit Jakoetsk naartoe met een vliegtuigje naar het plaatsje Batagaj.
      Of dat in de winter ook kan, weet ik niet. Als dat wel mogelijk is, moet je met een auto naar Werchojansk. Twee uur rijden in de zomer.
Maar ja. In de winter?
      Diesel bevriest al snel en ook benzine houdt het niet bij dit soort temperaturen.
Kerosine waaruit veel water is onttrokken bevriest overigens pas bij -60 graden.

Een artikel uit 1994 in de New York Times van Michael Specter leert dat de mensen in Werchojansk in de winter vooral thuis blijven. Men stookt op hout. Ieder gezin verstookt volgens hem per winter de inhoud van zeven vrachtauto’s.

Ook hij interviewt inwoners.

Gennadi A. Tobakov, die er sinds 1949 woont en heeft gewerkt voor het leger als radar-deskundige zegt:
’Iedereen hier heeft het over vertrekken.
Maar ja: waar moet ik heen?
We hebben een mooi huis, het is hier heel rustig, men respecteert elkaar en laat elkaar met rust.

Als je eenmaal weet hoe je je hier moet gedragen, valt het allemaal best mee.’

Zelfmoord  

Dat vond Pavel T.Shvetsov overigens niet. Hij pleegde in 1801 zelfmoord en liet een briefje achter, dat te bewonderen is in het plaatselijke museumpje.

‘Ik ben zonder gedachten, zonder hoop, zonder werk; alleen in het donker van de nacht.
De sneeuw zal mijn voetstappen bedekken’.

Ga hier naar toe voor het actuele weerbericht in Werchojansk Siberië .
      De naam wordt overigens ook geschreven als Verchojansk, Verkhoyansk, Verhojansk etc.

Klik HIER voor alle Geo-Trivia