Aardrijkskunde (90)
- Details
- Categorie: Aardrijkskunde (90)
GEO-TRIVIA 25: Schier-Enclave of -Exclave?
Gezocht: Orthodoxe rechtlijnigheid in Cartografie
Gevonden: Point Roberts VS/Canada
In februari 2013 schreef ik daar het volgend stukje over:
Starre rechtlijnigheid
Ik heb een fascinerend voorbeeld van starre rechtlijnigheid gevonden.
Kijk eens naar dit rode rondje.
Een schiereilandje onder Vancouver in Canada. Point Roberts.
Op het zuidelijk puntje van dit schiereiland bevindt zich de grens Canada-Verenigde Staten.
Dat komt zo.
Verdrag van Parijs
In 1783 werd bij het Verdrag van Parijs de grens getrokken tussen de VS en vier toenmalige Britse kolonieën die verenigd waren in de Confederatie van Canadese staten.
De grens werd langs een liniaal getrokken op de 49ste breedtegraad.
Een uitzondering werd gemaakt voor Vancouver Eiland, maar niet voor Point Roberts.
Vandaar die merkwaardige grens waar het er zo uitziet.
De grens
De tekst
Schierenclaves
Hoe noem je in de aardrijkskunde dit zuidelijk deel van Point Roberts?
Dan moeten we naar geografen en cartografen, die definities hebben gegeven voor enclaves & exclaves en voor diverse variëteiten daarop. Enclaves zijn dan meestal gebieden die geheel door één ander land worden omgeven, maar niet bij dat land horen. Exclaves zijn vaak gebieden die door één of twee andere landen worden omgeven, maar ook door zee.
Zuidelijk Point Roberts is vanuit de V.S. over land alleen te bereiken via Canada.
In die zin zou je het een exclave kunnen noemen. In Wikipedia heet het echter -in het Engels- een pene-enclave een begrip dat Rolf Weijburg (Te Gast 36) vertaalt met het mooie woord schier-enclave. Rolf is kunstenaar en maker van zeer bijzondere atlassen (HIER) en schrijft mij het volgende:
‘’Point Roberts is wat mij betreft geen pene-enclave (vertaal als schier-enclave). Pene-enclaves zijn, mijns inziens, bijna-enclaves die via een hele nauwe corridor of zelfs één enkel punt met het"moederland" verbonden zijn en dus, net zoals schier-eilanden (peninsulas) eigenlijk geen eilanden zijn, eigenlijk geen enclaves zijn.
In die zin is Point Roberts geen pene-enclave.
In wezen is het zelfs helemaal geen enclave, omdat het niet een territoir van land A is dat omsloten wordt door land B. Het is slechts een stukje land dat grenst aan een ander land en gescheiden wordt van het moederland door water. Je zou het wel een exclave kunnen noemen, net als bijvoorbeeld Melilla en Ceuta, Spaanse gebieden die door Marokko worden omgeven. Maar dan nog.
Deze gebieden zijn klein, maar hoe groot moet het worden voordat we er niet meer over peinzen om ze nog en- of exclave te noemen? Kijk eens naar ons eigen Zeeuws Vlaanderen of, dichter bij Point Roberts, het noordelijk deel van Michigan. Indonesisch Kalimantan, Irian Jaya, Noord Ierland, het Europese deel van Turkije, Sarawak en Sabah? Niemand noemt dat enclaves of exclaves.
En hoe groot moet het "scheidingswater" dan zijn? Is de Sinai een Egyptische exclave? Noord Gambia een exclave van Zuid Gambia (of andersom?).
Ach, zomaar wat overdenkingen‘’.
Nu ik dit stukje gelezen heb, bedenk ik dat Zeeuws-Vlaanderen DE ideale schier-exclave is. Ooit kon je daar over land vanuit Nederland alleen via België komen.
Maar sinds de openstelling van de Westerscheldetunnel is dit afgescheiden stuk Nederland een zuivere ’pene-exclave’ geworden.
Klik HIER voor alle Geo-Trivia
- Details
- Categorie: Aardrijkskunde (90)
GEO-Trivia 24; Koudste stad ter wereld
Gezocht: Koudste -bewoonde- plek ter wereld
Gevonden: Werchojansk Siberië
In januari 2009 schreef ik daar dit stukje over::
Januari-isothermen
Koudste stad van de wereld
Kijk eens naar het noordoosten van Siberië .
Dat kringetje.
Hier is het in januari gemiddeld vijftig graden C. onder nul.
Op de rand ligt Werchojansk. Een heus stadje met ruim 1400 inwoners.
De winter duurt hier acht maanden. Van 10 december tot 15 januari is het 24 uur pikkedonker.
Waarom toch?
Jakoeten en bannelingen
Het stadje -het kleinste van Rusland- ligt in de autonome republiek Jakoetië aan de rivier de Jana; bijna 700 kilometer boven Jakoetsk. Net even boven de Poolcirkel.
Er woont een klein aantal ’autochtonen’. Dat zijn Jakoeten. Jagers en Pelshandelaren.
Daarnaast bestaat de bevolking uit nazaten van bannelingen.
In 1892 werd hier een temperatuur van -67.8 graden C. geregistreerd.
Omdat er in de zomer wel eens temperaturen hoger dan twintig graden voorkomen is er dus een verschil in temperatuur mogelijk van bijna 100 graden.
Heel erg veel over het leven daar heb ik eerlijk gezegd niet kunnen vinden. Het meest recent is een uitvoerig artikel van Johannes Voswinkel in Die Zeit van augustus 2006.
Hij was er in de zomer, maar vraagt aan sommige inwoners ook hoe het daar in de winter is.
In oktober als de rivier een halve meter bevroren is snijden de mensen brokken uit het ijs. Die worden op koele plekken in het huis gelegd en vormen zo de watervoorraad.
De politie patrouilleert door het dorp om dronken mensen -dat zijn er veel- op te pakken.
‘Iemand die bij 50 graden onder nul op straat ligt, geldt als lijk’, schrijft Voswinkel.
IJsvrij
De kinderen van de basisschool krijgen ijsvrij bij 49 graden onder nul. Oudere kinderen krijgen dat pas bij -57 graden.
Bij dat soort temperaturen ontstaat het verschijnsel Sterrenfluisteren.
De adem die uitgeblazen wordt verdwijnt direct in een soort kristalwolk.
Je kunt er vanuit Jakoetsk naartoe met een vliegtuigje naar het plaatsje Batagaj.
Of dat in de winter ook kan, weet ik niet. Als dat wel mogelijk is, moet je met een auto naar Werchojansk. Twee uur rijden in de zomer.
Maar ja. In de winter?
Diesel bevriest al snel en ook benzine houdt het niet bij dit soort temperaturen.
Kerosine waaruit veel water is onttrokken bevriest overigens pas bij -60 graden.
Een artikel uit 1994 in de New York Times van Michael Specter leert dat de mensen in Werchojansk in de winter vooral thuis blijven. Men stookt op hout. Ieder gezin verstookt volgens hem per winter de inhoud van zeven vrachtauto’s.
Ook hij interviewt inwoners.
Gennadi A. Tobakov, die er sinds 1949 woont en heeft gewerkt voor het leger als radar-deskundige zegt:
’Iedereen hier heeft het over vertrekken.
Maar ja: waar moet ik heen?
We hebben een mooi huis, het is hier heel rustig, men respecteert elkaar en laat elkaar met rust.
Als je eenmaal weet hoe je je hier moet gedragen, valt het allemaal best mee.’
Zelfmoord
Dat vond Pavel T.Shvetsov overigens niet. Hij pleegde in 1801 zelfmoord en liet een briefje achter, dat te bewonderen is in het plaatselijke museumpje.
‘Ik ben zonder gedachten, zonder hoop, zonder werk; alleen in het donker van de nacht.
De sneeuw zal mijn voetstappen bedekken’.
Ga hier naar toe voor het actuele weerbericht in Werchojansk Siberië .
De naam wordt overigens ook geschreven als Verchojansk, Verkhoyansk, Verhojansk etc.
Klik HIER voor alle Geo-Trivia
- Details
- Categorie: Aardrijkskunde (90)
Over GEO-TRIVIA
Soms is het de ligging. Soms een recordbrekend gegeven. Soms alleen een naam.
Maar er is in mijn ogen iets bijzonders mee.
Zomaar een plek op de aarde. In de atlas. Op een kaart.
Ik noem dat GEO-TRIVIA.
Tot nu toe zijn verschenen:
Geo-Trivia (31): Een zevengrenzenpunt
De Kiel, Drenthe
Geo-Trivia (30): Een achthoekige grens op een eiland
Märket Reef, Zweden/Finland
Geo-Trivia (29): Een Estse weg in Rusland
De Saatse Laars
Geo-Trivia (28): Lesotho, San Marino & Vaticaanstad
Landeilanden
Geo-Trivia (27): Malawimeer Afrika
Curieuze grens langs meer
Geo-Trivia (26): Gun Point Grenada/St.Vincent
Baken op een grens-top
Geo-Trivia (25): Point Roberts Canada/VS
Schierenclave of-exclave?
Geo-Trivia (24): Werchojansk Siberie
Koudste stad ter wereld
Geo-Trivia (23): De Razende Bol
Een onbewoond eiland voor onze kust
Geo-Trivia (22): The Ladder of Kotor Montenegro
Meest bochtige weg ter wereld
Geo-Trivia (21): Lombardstreet San Francisco
Meest bochtige straat ter wereld
Geo-Trivia (20): Castelré Noord-Brabant
Nederland op z'n smalst; 200 meter
Geo-Trivia (19): Valom Groningen
Meest noordelijke nederzetting op ons vasteland
Geo-Trivia (18); San Serriffe. Agloe, Argleton en Sandy Island
Fictieve plekken op kaarten en mappen
Geo-Trivia (17): Putte; Noord-Brabant/Antwerpen
Dorp in twee landen en drie gemeentes
Geo-Trivia (16): Tristan da Cunha & Amsterdam Eiland
Meest-geisoleerde -bewoonde- eilanden ter wereld
Geo-Trivia (15): Republiek voor 1 dag
Roethenië, Ooit Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Sovjet-Unie en Ukraine
Geo-Trivia (14): Viergrenzenpunten op de wereld
Gevonden o.a.; Vierstatenpunt Utah- Colorado-Arizona- New Mexico-
Geo-Trivia (13): Het enige vierlandenpunt op aarde
Quadripoint Zimbabwe-Botswana-Namibia-Zambia
Geo-Trivia (12): Een Nederlands paaltje
Arabisch Drielandenpunt: VAE, Oman, Saudie-Arabia
Geo-Trivia (11); Droogste plek ter aarde
Atacama woestijn in Chili. Een verhaal met foto's van Brigitte de Lange
Geo-Trivia (10); Sint Anna ter Muiden, een eindpunt
De meest westelijke punt van Nederland; tevens de kleinste stad
Geo-Trivia (9); De Cooch Behar enclaves
Een enclave binnen een enclave binnen een enclave
Geo-Trivia (8); Een Y-brug te Ohio
Een mooie zeer karakteristieke brug over twee rivieren
Geo-Trivia (7); Een Vierrivierenpunt
De Rijn, de Maas, de Ruigt en het Hollandsch Diep
Geo-Trivia (6): Purmuskes Litouwen
Het centrum van Europa
Geo-Trivia (5); Het verloren Wybertje
Een land zonder land
Geo-Trivia (4): Taal Meer Filippijnen
Een meer op een eiland in een meer op een eiland
Geo-Trivia (3); De 32 Heikanten
De buurtschappen van Brabant
Geo-Trivia (2); Het palindroom Qaanaaq te Groenland
Van het meest noordelijke palindroom naar een schierpalindroom
Geo-Trivia (1); VRH te KRK
Dorp zonder klinker op eiland zonder klinker
- Details
- Categorie: Aardrijkskunde (90)
Kotor, Quito, Rotterdam, Nashville en Rome
De makers van de Lonely Planet kwamen vorige week weer met een wereld Top Tien van steden, die je moet bezoeken. Dat is altijd een curieus lijstje.
Rotterdam bijvoorbeeld staat op de vijfde plaats en Rome op de tiende. Tweede is Quito Ecuador en derde Dublin Ierland. Nashville V.S. staat op 9. Maar het meest opmerkelijk is de nummer 1: Kotor in Montenegro.
Terecht?
Oordeel zelf. Ruim drie jaar geleden was ik er een week. Daar schreef ik de volgende stukjes over.
Een bergvesting aan zee
Kale fjord
Dit is de baai van Kotor in Montenegro (Boka Kotorska), de mooiste fjord van Zuid-Europa.
Soms smaragdgroen, soms azuurblauw water tegen een achtergrond van donkere bergen.
Aan de overkant op deze foto ligt het oude stadje Kotor met zijn vesting, zijn nauwe straatjes, pleinen, paleizen en oude huizen, zijn cafés, restaurants en terrassen, zijn poorten, doorkijkjes en kerken.
De stad staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco, vooral vanwege zijn vesting, die niet alleen aan de kant van de Adriatische zee ligt ,maar ook tegen de berg op is gebouwd. De wallen stammen uit de negende eeuw.
Stadswal
De culturele achtergronden van Kotor zijn zeer divers.
Ooit behoorde het tot de Romeinse provincie Dalmatië ; vanaf de Middeleeuwen tot 1813 heette het Cattaro en stond het onder beheer van Venetië , het werd Montenegrijns, maar ging terug naar Oostenrijk tot de Eerste wereldoorlog.
Daarna werd het weer bij Montenegro gevoegd, een zelfstandige republiek in het Joegoslavië van Tito.
Nu is het in trek bij grote aantallen toeristen.
Tito zelf
De oude stad heeft drie toegangspoorten.
Bij de ingang aan zee (Vrata od Mora) is na de bevrijding van de Nazi’s deze uitspraak van Tito aangebracht:
Tude necemo svoje ne damo (‘Wat van jullie is, willen we niet, wat van ons is houden we zelf’)
Wallen op de berg
Je kunt de vesting beklimmen , maar dan moet je wel een puike conditie hebben.
Het is een klim met 1350 treden. Je kunt dan diverse fortificaties bezichtigen.
Nog zwaarder is het om de hele berg te beklimmen via een oude route, die bekend staat als de Ladder of Cattaro.
Dit is Mount Lovcen, beter bekend als de Zwarte Berg, waarnaar Montenegro vernoemd is (Crna Gora).
Je kunt verderop de berg ook met de auto op via de Ladder.
Dit is (zeggen ze in Kotor) de meest bochtige weg ter wereld. Je krijgt dan dit soort uitzichten op de baai.
Doorkijk
St. Tryphon’s Cathedral
Plein
Straatje
Terras
Schoonmaker
Zuidpoort
Zeewal
Halo; vesting 's nachts
BOKA KOTORSKA; Een rondje
Dit is de baai van Kotor in Montenegro. (Boka Kotorska). Een fjord, die steeds meer toeristen gaan ontdekken.
Donkere bergen, smaragdgroen water, oude stadjes, nieuwe appartementen, dure hotels en afgebladderde hotels, kleine haventjes en de meest prestigieuze jachthaven van Europa. Mooie restaurants en onaanzienlijke eettentjes.
De tegenstellingen zijn groot. Enorm groot.
Cruiseschepen doen Kotor aan, een stad die staat op de lijst van werelderfgoederen van de Unesco.
Zij moeten zich door de straat van Kamenari dringen.
Nieuw-Amsterdam (Holland-America Line)
Hieronder een impressie.
Risan en Perast zijn oude stadjes, Kotor heeft zijn vesting die tegen de zwarte berg oploopt, Tivat is mondain, Prcanj en Muo zijn vooral moderne nederzettingen.
Herzeg Novi is de meest populaire badplaats.
Het ligt recht tegenover het kleine vissersdorpje Rose op het schiereiland Luštica.
Hier moet vrijwel alles nog ontwikkeld worden.
RISAN
St George's Island
Our-Lady-of-the-Rock Island
PERAST
KOTOR
SOLSTICE (Celebrity Cruises)
MUO
PRCANJ
TIVAT
Luštica.
ROSE
HERZEG NOVI
- Details
- Categorie: Aardrijkskunde (90)
GEO-TRIVIA 21
Gezocht: Meest bochtige straat ter wereld (Niet weg)
Gevonden: Lombard Street San Francisco
Acht toeristische haarspeldbochten
In 1988 was ik met mijn VPRO-collega Lida Iburg in San Francisco. Wij maakten een radioprogramma over het Amerikaanse gevangeniswezen en hadden ondermeer de grote San Quentin-gevangenis en de Hidden Valley Ranch, een privé gevangenis, bezocht. (Reizen 94).
We hadden nog een paar dagen over en deden ondermeer wat toeristische attracties aan. In een huurauto reden we door de stad en ik vond het wel leuk om de Lombard Street te nemen. Een straat die zich verkocht als ‘’the most crookedest street in the world’.
Ter plaatse viel het allemaal erg tegen. Het bochtige stukje is niet langer dan één huizenblok en telt acht haarspeldbochten.
Er is éénrichtingsverkeer: omlaag. Je bent in een vloek en een zucht beneden en alles wat je tegen komt zijn fotograferende toeristen, waaronder erg veel Jappen. Het bekende kabeltrammetje stopt namelijk boven en dan kunnen de mensen via trappen aan de zijkanten naar beneden.
Ooit werd voorgesteld om de straat autovrij te maken en de toeristen er in minibusjes doorheen te loodsen. Maar dat plan ketste af, omdat veel mensen het –net als ik- leuk vinden om zelf in een auto naar beneden te rijden.
Klik HIER voor alle Geo-Trivia
Subcategorieën
Aardrijkskunde Aantal artikelen: 37
Pagina 4 van 11