Voorjaar 1995: Moskou
1. Een origineel Russisch etiket
Málaja Gruzinskaja
In maart 1995 liep ik zo maar wat door het centrum van Moskou. Er lag nog sneeuw en het was koud.
Ik maakte daar een radioprogramma en werd vergezeld door Svetlana, een tolk. Zij was een doortastende, zelfverzekerde vrouw.
Ik kwam overal in en werd voorgesteld aan een ieder die zij voor mij belangrijk vond.
Het was in de Málaja Gruzinskaja , een rustige lommerrijke straat aan de rand van het centrum. Ik stopte bij één van die talloze stalletjes, die je overal in Moskou tegenkomt.
Ik wilde een fles Wodka kopen en wees het etiket Stolichnaya aan. Want dat kende ik natuurlijk.
Svetlana greep in. ‘Niet doen’, zei zij. ‘Niet doen’.
‘Oh’ antwoordde ik. ‘Waarom niet?’
‘Omdat je nooit weet wat er in die fles zit. De mensen stoken hier allemaal hun eigen alcohol. Soms is dat goed, maar het is vaak ook rotzooi. Gevaarlijke rotzooi. Ze doen dat in zo’n fles en plakken er een etiket op. Dit hier (foto rechts) iis een etiket in Latijnse letters.
Russen zullen dat nooit kopen. Dat doen alleen buitenlanders als jij’.
Tja.
Svetlana zei dat ik naar zo’n staatswinkel kon gaan. Maar dat was duur.
En daarom zou ze me wel helpen.
Bij een volgend tentje zag ze de fles boven op de foto. Etiket in het Russisch en zegeltjes aan de bovenkant.
Ze praatte even met de verkoper en wist het zeker.
‘Dit is originele Stolichnaya’, zei ze. ‘Dat zie je zo, you know: toeristen kopen dit niet want ze herkennen de tekens niet. En dat weten die standhouders ook.’
Etiket
Stolichnaya wodka bestaat sinds 1939 of 1941. Dat is niet helemaal zeker.
Althans dat lees ik in Davaj!, De Russen en hun wodka.
Een leuk & onderhoudend boek van Edwin Trommelen met tal van citaten en anekdotes over wodka van Russische schrijvers, waaronder Tsjechov, Gogol, Dostojevski, Tolstoj, Solzjenitsyn en Poesjkin.
Voor Stolichnaya wordt ondermeer graan en zuiver bronwater gebruikt.
Het etiket zit er al sinds 1953 op. Het gebouw is het voormalige Moskva hotel op het Rode Plein. Dit hotel werd begin deze eeuw afgebroken en vervangen door een nieuw gebouw. Maar het etiket is gebleven.
Het merk beleefde -alweer volgens Edwin Trommelen- in 1975 zijn ruimtedoop:
"Om de gemeenschappelijke vlucht Apollo/Sojoez te vieren had kosmonaut Aleksej Leonov een tube bij zich met een Stolichnaya etiket erop. Dat de tube geen wodka bevatte maar borsjtsj, mocht de pret niet drukken''.
2a. Op bedevaart naar Moskou
In het voorjaar van 1995 gingen wij op een soort bedevaart naar Moskou.
Bestemming was het Vagankovo kerkhof aan de rand van het centrum.
Daar ligt Ruslands grootse volksheld begraven: Vladimir Vyssotski. Zanger, songwriter, acteur.
Bewierookt in Rusland; vrijwel onbekend in West-Europa en de rest van de wereld.
Wij hadden een appartement gehuurd in de Malaya Gruzinskaya, een straat waar Vyssotski jarenlang woonde.
En wij draaiden cassettebandjes.
En er was Stolichnaya Wodka.
Voorjaar 1995
2. Vladimir Vyssotski; Volksheld
Als u nog nooit van Vladimir Vyssotski heeft gehoord, luister dan eerst eens naar hem: HIER
Die dynamiek, dat temperament, die geteisterde hartverscheurende stem!
Toen ik dat voor ’t eerst hoorde voelde ik het tot diep in mijn ruggenmerg.
Met die man moest iets aan de hand zijn! Dit was dus het fenomeen Vladimir Vyssotski, gevierd acteur maar een nog groter zanger en tekstdichter.
Ruslands grootste volksheld, die onder het benauwde en totalitaire Breznjev-regime in de Sovjet-Unie dissidente teksten maakte, maar nooit werd vervolgd omdat hij te populair was.
Drank- en drugsgebruik
Hij overleed op 25 juli 1980.
Hartstilstand.
Veroorzaakt door overmatig drank- en drugsgebruik.
Hij was pas 42.
Vladimir Vyssotski -ook wel liefkozend Volodia genoemd- werd tegen alle regels in begraven op het Vagankovo kerkhof aan de rand van het centrum van Moskou. Er was naar schatting een half miljoen mensen.
Nu is zijn graf een bedevaartsplek waar Russen uit alle delen van de voormalige Sovjet-Unie in alle rust vooral op zondag bijeenkomen.
Vyssotski maakte zo’n 700 songteksten. Daarvan werden er in de Sovjet-Unie maar vijf op een 45-toeren plaatje geproduceerd. Zijn overige teksten werden verboden.
Hij mocht officieel ook niet optreden als zanger. Als hij onder het publiek kwam ging dat onder de noemer ’ontmoeting met de acteur Vyssotski’. Maar natuurlijk zong hij in die onnavolgbare stijl zijn liederen, waarbij hij zichzelf op de gitaar begeleidde.
Mensen maakten illegaal opnames. Cassettebandjes werden keer op keer gekopieerd en zo ontstond er een enorm reservoir aan bandjes, waarin druk gehandeld werd.
Bij de ingang van het kerkhof is een stalletje waar je die bandjes voor een paar roebel nog steeds kunt kopen.
De Wolvenjacht
Zijn bekendste lied is De Wolvenjacht. Dit lied werd namelijk niet verboden. Het gaat over jagers, die een gebied met rode vlaggen hebben uitgezet om te verhinderen dat de wolven zullen ontsnappen.
Maar de leider van de roedel breekt uit, waarna alle wolven volgen en de jagers het nakijken hebben.
Hoewel de symboliek duidelijk is, meenden de communistische leiders zichzelf in de ontsnapte wolf te herkennen, zodat ze het lied niet verboden.
Luister HIER naar de Wolvenjacht
Marina Vlady
Vyssotski was al twee keer getrouwd geweest, toen hij in 1967 de Franse actrice met Russische roots Marina Vlady ontmoette.
Zij kregen een diepe, rauwe hartverscheurende relatie, die Marina Vlady uitvoerig beschrijft in haar boek Vladimir, of de onderbroken vlucht.
Anekdotisch, intiem en realistisch vertelt zij over hun verhouding, zijn populariteit onder het volk, maar ook zijn drankgebruik, zijn agressieve buien, zijn gedrevenheid en zijn verbazing over het leven buiten de Sovjet-Unie als hij eenmaal toestemming krijgt om het land tijdelijk te mogen verlaten.
Taganka-theater
Marina Vlady maakt een optreden van Vyssotski mee in het Taganka-theater in Moskou en zal DAARNA aan hem voorgesteld worden.
Zij schrijft:
‘Vanuit een ooghoek zie ik een jonge man aankomen. Hij is klein en slecht gekleed. Alleen de heldergrijze ogen trekken mijn aandacht. Zonder een woord te zeggen neemt hij mijn hand , drukt hem langdurig en dan, na hem gekust te hebben, gaat hij recht tegenover mij zitten en begint me aan te staren.
Zijn zwijgzaamheid stoort me niet, wij kijken elkaar aan, zoekend naar herkenningspunten. Ik weet dat je Vyssotski bent. Je lijkt in niets op de beestachtig brullende reus uit het toneelstuk, maar de intensiteit van je blik doet me de eerder gevoelde emoties herbeleven.
Hij zegt:
‘Eindelijk ontmoet ik u dan”.
Buitensporig lelijk monument
Op een zondagmiddag in maart 1995 ga ik naar het Vagankovo kerkhof.
Met de metro naar station Belorusskaya en dan nog een stukje lopen. Het is er druk.
Op het graf is een lelijk monument geplaatst van zo’n twee meter hoog.
Er zijn twee paardenhoofden en Vyssotski is gewikkeld in een vlag en een gitaar.
Zijn familie wilde dat zo.
Vlady noemt het monument walgelijk, buitensporig lelijk en volmaakt belachelijk
Ik spreek via mijn tolk Svetlana een aantal mensen. Ze komen overal vandaan.
Vyssotski is hun held.
Thuis hebben ze cassettebandjes. Ze kennen tal van teksten.
Een vrouw zegt dat ze erbij was toen hij begraven werd. Maar ze kon niet dichtbij komen want er stond een rij mensen van een paar kilometer.
‘Het was immens’, zegt ze. ’Imponerend. Iedereen was stil en ingetogen. Veel mensen huilden. Hij was mijn held‘.
En dat hij een alcoholist was, die zichzelf te gronde richtte, maakte hem volgens haar alleen maar populairder.
Zeven flessen wodka per dag
Marina Vlady zal na hun eerste kennismaking regelmatig naar Moskou komen. Het was vaak moeilijk en lastig.
’Die zes of zeven flessen wodka per dag verwoesten je leven’, schrijft ze.
En dan volgt er in het boek een scène, waarin Vyssotski neervalt op straat.
‘Ik smeek de mensen om een ambulance te bellen. Je hebt al bijna geen pols meer en ik raak in paniek.
Als de twee ambulancebroeders en een speciaal opgeleide ziekenbroeder je onderzoeken is hun conclusie kort en meedogenloos.
Te laat: het risico is te groot en je kunt niet meer worden vervoerd. Ze willen geen lijken in hun auto; dat is slecht voor de statistieken.
En verder:
‘Eindelijk begrijpen ze dat het Vyssotski is, die ze hier dood laten gaan en die schreeuwende en krijsende vrouw zijn vriendin, de Franse actrice.
Na een kort onderonsje nemen ze je vloekend mee en gewikkeld in een deken word je als een levenloze heen en weer slingerende pop de trappen afgedragen en in de ambulance geschoven‘.
Fabelachtig! Ongelooflijk!
Vyssotski overleeft, maar blijft problemen met drank houden. Ondanks middeltjes en implantaten, die bij gebruik van alcohol een giftige reactie geven.
Toch zijn er ook hoogtepunten in hun relatie. Vooral als Vyssotski het land uitmag en zich verbaast over de rijkdom.
Eerst in Polen dan in Frankrijk en later in de Verenigde Staten.
In Hollywood mag hij optreden voor een zaal vol met beroemdheden. Rock Hudson is er. Paul Newman, Gregory Peck.
Vlady schrijft:
‘Als de heer des huizes om een moment stilte vraagt vertelt Mick wie je bent: een Russisch acteur, dichter, een zanger met een uitzonderlijk stemgeluid en ik voel je naast me groeien. Bijna aan je voeten gezeten glimlacht de zojuist binnengekomen Liza Minella naar je.
Je kruipt weg in haar blik en stort je in het eerste lied.
Het effect is verbijsterend, al die beleefd geïnteresseerde gezichten verstarren.
Je vlijmscherpe stem bezorgt ze kippenvel.
Ze begrijpen de teksten niet, maar de maskers zijn afgevallen.
Na je laatste lied is het lang stil.
Ongelovig kijken ze naar elkaar, ingepakt door dat kleine mannetje.
Robert de Nero doorbreekt de spanning:
’Fabelachtig. Ongelooflijk’.
Terug bij het graf
Op de begraafplaats blijven die middag mensen komen.
Alle bedevaartgangers leggen bloemen op het graf. Een mevrouw is voortdurend bezig om verlepte bloemen weg te halen. Van de verse bloemen knipt ze de stelen af.
‘Dat doet ze’, fluistert Svetlana, ‘om er voor te zorgen dat de bloemen niet gestolen en opnieuw verkocht kunnen worden‘.
Vladimir Vyssotski woonde tussen 1975 en 1980 in de Málaja Gruzínskaja, een rustige lommerrijke straat aan de noordelijke rand van het centrum; vrij dicht bij het Vagankovo kerkhof. Hij woonde acht hoog recht tegenover een monumentale basiliek.
De kerk was in die tijd ingericht als een warenhuis annex supermarkt.
Vyssotski ergerde zich daar enorm aan en ging altijd demonstratief met zijn rug naar het raam zitten.
Sommige teksten zijn in het Nederlands vertaald.
Dat is gedaan door Judith Starreveld.
Luister naar : Hij keerde niet terug van het slagveld
Eerst lees ik de Nederlandse vertaling.(4’20”)
Luister HIER naar mijn radioprogramma uit de VPRO-Serie Ongehoord. Wel de moeite waard!
3. A million dollar trooper
Het verschijnsel bestaat nu ruim 15 jaar: Flashmob. Je zou dat kunnen vertalen in flitsmeute of flitsmassa. Plotseling verschijnt iemand in een drukke menigte, die iets aparts gaat doen. Vaak verschijnen er andere mensen, die dan hetzelfde gaan doen. Het publiek is verbaasd of soms verbijsterd.
Maar soms gaat datzelfde publiek ook meedoen en dan ontstaat een soort happening met een groot saamhorigheidsgevoel. Het begon in 2003 in New York. Uitvinder is Bill Wasik, redacteur van Harper’s Magazine.
Flashmobs vinden heden ten dage in de hele wereld plaats. Vaak komt er muziek aan te pas en gaan de mensen dansen. De sociale media spelen een grote rol. Mensen worden via die media opgeroepen. Spontaan gaan ‘’onbekenden’’ dan ook vaak meedoen. Het event duurt nooit lang en eindigt vaak net zo abrupt als het begonnen is.
We gaan naar een plein aan de rand van het centrum van Moskou. Hartje winter. Een jongeman zet zijn portable C.D.-speler neer en gaat dansen op het nummer Istanbul (Not Constantinople). Snel volgen er meer jonge mensen. Er komt acrobatiek bij, een veegploeg en een groep mannen gehuld in Russische legerpakken. En dan blijkt alles te draaien om een huldeblijk aan een bruidspaar, dat wordt voorgereden in een rode limousine. ‘’Dressed up like a million dollar trooper; tryin’ hard to look like Gary Cooper’’.
Ga HIER naar de flashmob. En uit de commentaren van sommige Amerikanen blijkt weer eens dat men daar vaak verbaasd is als blijkt dat Rusland bepaald geen derdewereld land is.
4. De Spasski-toren van het Rode Plein
Dit is speelgoed. Je schuift de onderdelen op de stok en je eindigt met de groene spits. Dan krijg je een toren.
Het is van hout, eenvoudig in uitvoering en je kunt het bijna eindeloos variëren. En na afloop kun je proberen de toren omver te stoten, wat overigens nog niet meevalt.
Ideaal speelgoed voor peuters en kleuters van zo'n twee tot zes jaar.
Mijn kleinkinderen hebben er leuk mee gespeeld.
Ik kocht dit speelgoed in 1995 in Moskou.
Kijk eens naar de foto hierboven van het Rode Plein.
Links-midden de Pokrov Kathedraal en rechts het Kremlin, het mausoleum van Lenin en de Spasski-toren.
Om die toren gaat het.
5. Евгений Онегин in het Bolshoi Theater
Het was eind maart 1995. 
Rusland was zich aan het vrijmaken van de Sovjet-tijd. Wij sliepen niet in zo’n treurig staatshotel, maar hadden een appartement gehuurd aan de rand van het centrum. Iedere ochtend kwam de eigenaresse een ontbijtmandje brengen. Verse broodjes, worstjes, vleeswaren, kazen, een soort yoghurt, een kan koffie en steevast een klein flesje Stolychnaya wodka.
Wij wilden onder meer naar het Bolshoi theater, ’s werelds meest beroemde cultuurtempel. Wat immers is een bezoek aan Moskou waard als je niet in het Bolshoi geweest bent?
Wij gingen met de metro naar het Sverdlov Plein. Daar is het witte theater met de pilaren.
Wij hadden geluk, want die weken werd de opera Jevgeni Onegin opgevoerd. Een opera van Pjotr Tsjaikowski naar de gelijknamige roman van Aleksandr Poesjkin. Uitgevoerd door het Bolshoi Theatre Orkest onder leiding van Alexander Lazarev. Russischer kon het allemaal niet.
Het was nog redelijk vroeg en op een bordje stond dat de kassa die middag tussen twee en vijf uur open zou zijn. Telefonisch reserveren ging niet en on-line bestellen bestond natuurlijk nog niet.
Toen wij ‘s middags terugkeerden stond er een gigantische rij.
Tja. Aansluiten dan maar…
Er kwam een man op ons af. Waar we vandaan kwamen en wanneer we de voorstelling wilden bijwonen? Wij kwamen uit Holland en wilden diezelfde avond naar het theater.
‘’Dat kan’’, zei de man. ‘’U geeft mij 25.000 Roebel en dan ga ik voor u in de rij staan. Als u over drie uur terugkomt treft u mij op dezelfde plaats met kaartjes’’.
Hij haalde een foto tevoorschijn van het rood-gouden interieur en wees aan dat wij het beste op het balkon konden plaatsnemen; tweede ring van onderen. 
Ieder ticket zou 75.000 Roebel kosten en hij schreef de koers op die hij hanteerde: 1US$ is 4.500 Roebel.
Rode Plein
Moet je nu acherdochtig worden? De man was vriendelijk, sprak behoorlijk goed Engels en maakte een verzorgde indruk. En ach.... hij wilde dat doen voor een in onze ogen bescheiden bedrag. Wij aarzelden niet en gaven hem zijn (wacht)-geld. 
En vertrokken naar het Rode Plein, want wat immers is een bezoek aan Moskou waard als je niet op het Rode Plein geweest bent? En passant deden wij er ook het Mausoleum van Lenin bij en dronken een borreltje in de Slavanska Bar aan de Oelitsa 25 Oktjabrja.
Toen wij terugkwamen stond de man breed grijnzend te zwaaien. Hij had de kaartjes en had ook nog een beschrijving van de inhoud van de opera.
De Cast
’s Avonds waren wij keurig op tijd. Maar een suppoost begeleidde ons niet naar de tweede ring van onderen maar naar de tweede ring van boven. Waren wij nu toch een beetje opgelicht of was er sprake van een communicatiefout?
Heel erg was het niet, want de akoestiek in het theater is op alle plaatsen uitstekend en ook het zicht op de operavloer was perfect.
Thuis in Nederland kochten wij een CD met de opera. In nostalgische buien luisteren we ernaar en drinken daar Stolychnaya wodka bij.
Luister HIER naar de slotscene van Jevgeni Onegin in Moskou op het Rode Plein uitgevoerd door Anna Netrebko en Dmitri Hvorostovsky.
6. Humor in een exclave
Kijk eens naar deze Flashmob Het speelt zich af in een supermarkt in het Russische Kaliningrad.
We zien argeloze mensen die boodschappen doen en dan begint iemand het bekende volksliedje Kalinka te zingen.
Wat er daarna gebeurt vertel ik niet.
Maar het is vertederend, verrassend en humoristisch.
Russische exclave: Kaliningrad
Kaliningrad dus. Eén van de -in geografisch opzicht- merkwaardigste plekken in Europa.
Het is de hoofdstad van de gelijknamige Russische exclave, die ligt aan de Oostzee tussen Polen en Litouwen. Een bestuurlijke eenheid (Oblast), die niet alleen geheel buiten Rusland ligt, maar volgens diverse mensen die er geweest zijn, ook nogal afwijkt van het Russische vaderland.
Ik ben er een keer bijna geweest. We kwamen toen uit Estland en gingen via Letland naar Klaipeda in het westen van Litouwen. Daar zouden we de boot nemen naar Kiel in Duitsland.
Het was achttien jaar geleden toen de Baltische landen nog geen lid waren van de Europese Unie.
Het reizen was nog enigszins ongewis en bij de grenzen stonden soms lange rijen. Maar alles ging voorspoedig, zodat we nog twee dagen in Klaipeda hadden.
En wat ligt er dan voor de hand? Juist. Een bezoek aan het toch nog enigszins mysterieuze Kaliningrad.
Over de landtong Curonian Spit (de Koerse Schoorwal) was het niet meer dan ruim honderd kilometer.
Maar helaas.
Wij reden naar het grensplaatsje Nida maar daar viel op korte termijn (binnen een dag) geen visum te regelen.
Kaliningrad heette ooit Königsberg en was tot 1945 een Duitse stad in Oost-Pruisen. De Duitsers werden verdreven en het gebied werd onderdeel van de Sovjet-Unie en bevolkt door Russische ‘’kolonisten’’. Toen de S.U. in 1991 uiteenviel werd het gebied een exclave. Tegenwoordig komen er nogal wat Duitsers, die aan Heimat-toerisme doen.
Werchojansk Siberië
7. Koudste stad van de wereld
Kijk eens naar het noordoosten van Siberië .
Dat kringetje.
Hier is het in januari gemiddeld vijftig graden C. onder nul.
Op de rand ligt Werchojansk. Een heus stadje met ruim 1400 inwoners.
De winter duurt hier acht maanden. Van 10 december tot 15 januari is het 24 uur pikkedonker.
Waarom toch?
Jakoeten en bannelingen
Het stadje -het kleinste van Rusland- ligt in de autonome republiek Jakoetië aan de rivier de Jana; bijna 700 kilometer boven Jakoetsk. Net even boven de Poolcirkel.
Er woont een klein aantal ’autochtonen’. Dat zijn Jakoeten. Jagers en Pelshandelaren.
Daarnaast bestaat de bevolking uit nazaten van bannelingen.
In 1892 werd hier een temperatuur van -67.8 graden C. geregistreerd.
Omdat er in de zomer wel eens temperaturen hoger dan twintig graden voorkomen is er dus een verschil in temperatuur mogelijk van bijna 100 graden.
Heel erg veel over het leven daar heb ik eerlijk gezegd niet kunnen vinden. Het meest recent is een uitvoerig artikel van Johannes Voswinkel in Die Zeit van augustus 2006.
Hij was er in de zomer, maar vraagt aan sommige inwoners ook hoe het daar in de winter is.
In oktober als de rivier een halve meter bevroren is snijden de mensen brokken uit het ijs. Die worden op koele plekken in het huis gelegd en vormen zo de watervoorraad.
De politie patrouilleert door het dorp om dronken mensen -dat zijn er veel- op te pakken.
‘Iemand die bij 50 graden onder nul op straat ligt, geldt als lijk’, schrijft Voswinkel.
IJsvrij
De kinderen van de basisschool krijgen ijsvrij bij 49 graden onder nul. Oudere kinderen krijgen dat pas bij -57 graden.
Bij dat soort temperaturen ontstaat het verschijnsel Sterrenfluisteren.
De adem die uitgeblazen wordt verdwijnt direct in een soort kristalwolk.
Je kunt er vanuit Jakoetsk naartoe met een vliegtuigje naar het plaatsje Batagaj.
Of dat in de winter ook kan, weet ik niet. Als dat wel mogelijk is, moet je met een auto naar Werchojansk. Twee uur rijden in de zomer.
Maar ja. In de winter?
Diesel bevriest al snel en ook benzine houdt het niet bij dit soort temperaturen.
Kerosine waaruit veel water is onttrokken bevriest overigens pas bij -60 graden.
Een artikel uit 1994 in de New York Times van Michael Specter leert dat de mensen in Werchojansk in de winter vooral thuis blijven. Men stookt op hout. Ieder gezin verstookt volgens hem per winter de inhoud van zeven vrachtauto’s.
Ook hij interviewt inwoners.
Gennadi A. Tobakov, die er sinds 1949 woont en heeft gewerkt voor het leger als radar-deskundige zegt:
’Iedereen hier heeft het over vertrekken.
Maar ja: waar moet ik heen?
We hebben een mooi huis, het is hier heel rustig, men respecteert elkaar en laat elkaar met rust.
Als je eenmaal weet hoe je je hier moet gedragen, valt het allemaal best mee.’
Zelfmoord
Dat vond Pavel T.Shvetsov overigens niet. Hij pleegde in 1801 zelfmoord en liet een briefje achter, dat te bewonderen is in het plaatselijke museumpje.
‘Ik ben zonder gedachten, zonder hoop, zonder werk; alleen in het donker van de nacht.
De sneeuw zal mijn voetstappen bedekken’.
Ga hier naar toe voor het actuele weerbericht in Werchojansk Siberië .
De naam wordt overigens ook geschreven als Verchojansk, Verkhoyansk, Verhojansk etc.
Grensgeschillen Finland/Rusland
Zomer 1994,
8. Karelië terug; desnoods fles voor fles
Lappeenranta is de grootste stad van Karelië, het zuidoostelijk deel van Finland. Er is daar in een straat die Ratimiehenkatu heet, een kantoor van Karjala-Lehti, een organisatie die de Karelische cultuur op allerlei manieren uitdraagt. Maar het is ook een politieke organisatie, omdat het strijdt voor de teruggave van Karelisch land, dat in 1944 door de Sovjet-Unie werd geannexeerd. Net als delen van Finland ten oosten van Salla bij de Poolcirkel en een gebied in het uiterste noordoosten bij Petsamo.
Hieronder een kaart van Finland, die ik daar kreeg, toen ik voor de VPRO-Radio een paar programma’s over deze kwestie maakte.
Een kaart uit 1925 , waar die delen natuurlijk nog gewoon op staan.
Bezet Karelië
In rood op deze kaart delen van voormalig Fins Karelië, die nu bij Rusland horen.
Vyborg -op zijn Fins Viipuri- is de grootste stad met zo’n 70.000 inwoners. Een stad met een prachtig historisch centrum.
Er wonen geen Kareliërs meer, want die zijn in 1944 naar Finland gevlucht.
Vyborg of Viipuri
Petsamo & Salla
Op deze Finse kaart zijn de van oorsprong Finse gebieden aangebracht.
Onder Karelië (Karjala) met Viipuri. Pietari is Sint-Petersburg.
De gemeente Salla op de Poolcirkel was ooit twee maal zo groot. Petsamo in het uiterste noorden is in zijn geheel door Rusland ingelijfd.
De landjepik geschiedenis in dit deel van Europa gaat terug naar het laatste deel van 1939 toen de Russen in de zogeheten Winteroorlog Finland binnenvielen. Aanvankelijk met weinig succes, omdat de Finnen veel beter bestand waren tegen de barre omstandigheden.
Zij verplaatsten zich op ski’s, deden witte camouflagekleren aan en bouwden achter de linies sauna’s om in conditie te blijven. Er vielen tienduizenden Russische slachtoffers. Maar later werden tanks en vliegtuigen ingezet en werd een deel van Finland toch bezet.
De Finnen sloten zich in 1941 bij Duitsland aan en begonnen de zogeheten vervolgoorlog. Het gebied werd door die hulp heroverd. Maar bij de vrede van Moskou werden als een soort sanctie bovenstaande Finse gebieden bij de Sovjet-Unie gevoegd.
Hoe groot en hoe sterk is die bevrijdingsbeweging Karjala-Lehti?
Groot volgens een woordvoerder. Het betreft hier namelijk volgens hem een illegale bezetting. De mensen willen er alleen geen strijd voor voeren. Als je in Karelië met mensen praat wordt dat bevestigd. In feite vindt vrijwel iedereen dat Karelië weer zijn oude grenzen zou moeten krijgen, maar het zou te veel praktische problemen opleveren.
Finland zou een gebied terugkrijgen waar verschrikkelijk veel in geïnvesteerd zou moeten worden om het enigszins op Fins niveau te krijgen. Er is namelijk veel armoede in Russisch Karelië . En wat zou er moeten gebeuren met die ongeveer 200.000 Russen, die geen Fins spreken en niets van de Finse cultuur weten?
Zwaard contra sabel
Toch verspreidt Karjala-Lehti deze militante stickers. We zien een zwaard (rechts) dat door een Finse hand wordt omkneld. Strijdend tegen een geharnast Russisch sabel .
Een wapenschild dat ook terugkomt op het etiket van dit Karelisch bier, dat voor de tweede wereldoorlog werd geproduceerd in de brouwerij van Sortavala, een plaats die nu in Russisch Karelië ligt. Ook via dit merk wordt een protest gevoerd onder het motto: ‘Karjala takaisin, vaikka pullo kerrallan’.
Karelië terug, desnoods fles voor fles. (Het bier met dit etiket wordt tegenwoordig in Helsinki gebrouwen.)