Najaar 1995

1. Een Olifantenbot

Godfrey heeft het niet op olifanten.
       ‘Ze kunnen heel agressief worden. En dan moet je echt maken dat je weg komt’.

 

Ngoma Bridge      
We hebben zojuist de Ngoma bridge over de drooggevallen Chobe rivier genomen.
       De grens in het zuiden van Afrika tussen Botswana en Namibië. Dit is de Caprivistrip, een strook grond in het Noordoosten van Namibië. Bijna 500 kilometer lang en soms niet meer dan 25 kilometer breed.

We worden ernstig gewaarschuwd om niet van de weg te gaan en niet uit te stappen.
      Niet eens zozeer vanwege de wilde beesten, maar meer ondat hier overal nog mijnen liggen.
Getuigen van een lange onafhankelijkheidsstrijd tegen bezettersmacht Zuid-Afrika.

De weg door de Savannen is onverhard en slecht. Kuilen, stenen. Soms moeten we rotsen op de weg ontwijken.

     

Zebra’s zien we, herten, impala’s , giraffes, bisons en gnoes. Apen, veel apen.



Bij een waterplaats een enkele leeuw. Struisvogels. Arenden.

    

En dan zijn er die zwarte olifanten. Ze steken af en toe de weg over.
      Als ze blijven staan blijft Godfrey ook staan. Hij laat een ruimte open van zeker 50 meter. Neemt nauwkeurig de weg op en taxeert hoe hij weg kan rijden als een olifant ineens op de auto zou willen afrennen.
      Godfrey komt uit het kleine stadje Victoria Falls in Zimbabwe. Vlakbij de beroemde watervallen.
In het koloniale witte Victoria Falls hotel had ik hem ontmoet. Ik wilde naar Botswana, Namibië en Zambia en zo weer terug naar Zimbabwe.
        Bovendien moest ik ontdekken of hier inderdaad het enige vierlandenpunt  ter wereld bestaat.
      (Daarover een andere keer meer)
Godfrey had de juiste auto en wilde dolgraag een leuk bedrag verdienen.
      ‘We moeten wel improviseren’, zei hij. ’Bij die grensovergangen doen ze soms behoorlijk vervelend’.

BASTARDS. BLOODY BASTARDS  

          

Dat bleek direct bij de grensovergang Kazungula tussen Zimbabwe en Botswana.
      De auto moest door een plas met desinfecteringsmiddel rijden en wij moesten daarna in een bak met datzelfde spul gaan staan. Achter ons kwam een auto met een Botswaans kenteken. De chauffeur mocht over een ander deel van de weg gewoon doorrijden.
      ‘Ze zijn een beetje gek hier’, zei Godfrey. 
      ‘Alle buitenlanders moeten door die bak rijden, maar hun eigen mensen niet. Die kunnen kennelijk niets oplopen. 
'Bastards, zei hij.'Bloody bastards.’

We rijden in Botswana door het Chobepark. In de Chobe Game lodge kunnen we logeren voor 300 US $. Per persoon!
      Een krankzinnig hoog bedrag. Een gemiddeld jaarsalaris in dat land.
We kunnen ook de ‘Koninklijke suite’ nemen voor 2.500 US $. Daar hebben Richard Burton en Elizabeth Taylor nog geslapen’, meldt de portier trots. 
      ’Er staat een foto van hen op de kamer’.

‘Zie je wel’, zegt Godfrey. ’Ze zijn gek die Botswanen. Hartstikke gek’.
      We kunnen uiteindelijk voor niet meer dan 15 US$ p.p. terecht in een hotelletje in Kasane. Een zeer armoedig stadje met heuse krottenwijken. Als Botswana inderdaad het rijkste land van zwart Afrika is, dan is die rijkdom aan Kasane voorbijgegaan. 

GEOGRAFISCH FENOMEEN  

De Caprivi-strip is een geografisch fenomeen. Tot de eerste wereldoorlog was Namibië Duits Zuidwest Afrika. De Duitsers hadden ook Tanganyika (globaal het huidige Tanzania) in hun bezit.
      In hun koloniale expansiedrift wilden ze dwars door Afrika een corridor maken, zodat je voortdurend over Duits grondgebied van de ene kolonie naar de andere kon gaan. Ze ruilden Zanzibar en Helgoland voor de strip.
      Het is ze overigens maar ten dele gelukt omdat de Brit Cecil Rhodes het hen onmogelijk maakte.

EEN ILLEGAAL BOTJE

De weg wordt intussen steeds slechter.
’Er zitten hier te veel olifanten’, zegt Godfrey. 'Ze worden afgeschoten en dat is terecht ook'.
      Ik besluit om hier maar geen stelling in te nemen.
‘Kijk maar naar die jonge bomen‘, zegt hij. ’Die worden kaal gevreten of omver gelopen door die beesten.
Als ze niet worden afgeschoten is het hier binnen tien of vijftien jaar een woestijn. Net als de rest van dit land.’
      De bewijzen voor dit gedrag kun je aanraken. Op tal van plaatsen liggen olifantenbotten.
Ik besluit om één zo’n bot mee naar huis te nemen.

(Ik heb 't hier en daar laten zien. Waarschijnlijk is het een borstwervel)

DRIJVENDE BAR & KROKODILLEN 

Het is al donker als we in het stadje Katima Mulilo aankomen. Daar ligt aan de rivier de Zambezi lodge.
      De volgende dag zie ik dat er hoge hekken om het resort staan. Op de oevers van de Zambezi wemelt het namelijk van de krokodillen. Op iedere twee vierkante meter zit er één. Bij de lodge hoort een drijvende bar, die ’s middags van vier tot zes uur open is.
  

   

Je moet ernaar toe over een wankel bruggetje. Daaronder zie je overal de krokodillen. In de bar zitten mensen uit Katima Mulilo. Ineens gooit er iemand een stukje vlees naar buiten, waarna de krokodillen met opengesperde bek omhoog komen. Ze moeten erg lachen om mijn eerste schrikreactie. Maar ze zijn al behoorlijk aangeschoten en blijven bezig. En dan went het wel een beetje.

        

Na twee borrels besluiten Godfrey en ik om op sapjes over te gaan.
We moeten nog over dat bruggetje terug. En een hapje eten in het restaurant.
      Er staat namelijk krokodil op het menu.

 

2. Bezeten op zoek naar een vierlandenpunt

Onbekend continent 1880

Kijk eens naar deze kaart van Afrika. 1880. Een vrijwel volkomen onbekend continent.
      De Turken zitten nog in delen van Tunesië, Libië, Egypte en Soedan. De Portugezen hebben al bezittingen in Angola en Mozambique. De Engelsen hebben Nederland definitief uit Zuid-Afrika verdrongen en de Fransen zijn actief aan de Westkust.
      De rest is wit op de kaart , maar in feite een donker gebied, waar -zo wordt meer en meer in Europa bekend- veel te graaien valt.

Het grote graaien tot 1914

Kijk maar naar de kaart hieronder. 1914. Het continent is in ruim dertig jaar opgedeeld. De grenzen zijn getrokken door ambtenaren aan tekentafels. Soms speelden ze een spelletje poker en moesten bij verlies de grenzen verleggen.
      Frankrijk, Engeland, Duitsland en Portugal worden de grootgrondbezitters.
België krijgt in Kongo zijn eigen kolonie. Italië en Spanje doen ook nog een beetje mee.

Gelukszoekers & andere criminelen

Afrika wordt overspoeld door goud- diamant- en andere gelukszoekers, door een nieuwe lichting slavendrijvers, kolonisten, avonturiers, missionarissen en zendelingen, door militairen, landrovers en andere criminelen.
Slechts Ethiopië en Liberia - gesticht door ex-slaven uit de V.S.- blijven onafhankelijk.

      Vooral de Duitse expansiedrift is opmerkelijk.
Ze zitten in Togo, Kameroen , Tanzania (Duits Oost-Afrika) en Namibië (Duits Zuidwest-Afrika ).
      In 1890 sloten de Duitsers met de Britten het zogeheten Zanzibarverdrag.
Engeland kreeg Zanzibar in ruil voor Helgoland. Bovendien kregen de Duitsers de strook grond van circa 450 kilometer in het noordoosten van Namibië .
      Dit is de Caprivistrip, vernoemd naar Georg Leo Graf von Caprivi, van 1890 tot 1894 Rijkskanselier.

      De Duitsers hadden nu toegang tot de Zambezi, maar wilden eigenlijk dwars door Afrika een corridor oprichten, die de Duitse kolonies Zuidoost Afrika en Oost Afrika met elkaar zou moeten verbinden.
      Dat is ze niet gelukt.
Maar het gevolg van deze ruil was, dat er in zuidelijk Afrika een soort vierlandenpunt ontstond tussen Namibië , Botswana, Zambia en Zimbabwe.

Het enige in de wereld.

De waarheidsvinding

Omdat ik de onblusbare gewoonte heb om altijd op kaarten te kijken en in atlassen te bladeren, hield deze kwestie mij soms hevig bezig.
      Was dat nu een echt vierlandenpunt of leek het er maar een beetje op?
Ik probeerde daar informatie over te krijgen, maar dat lukte niet. Niemand die ik benaderde wist het of was er in geïnteresseeerd.
      Tot 1995.
Ik ging een paar radioprogramma’s maken over het ranzige koloniale verleden van Afrika; over de verdeel- en heerspolitiek van een aantal Europese landen en over de gevolgen die dat allemaal met zich teweeg had gebracht.
      En passant zou ik kunnen uitzoeken of dat vierlandenpunt werkelijk bestond.
Maar ook toen was er geen informatie over te krijgen.
      Internet moest zich nog helemaal ontwikkelen en Wikipedia werd pas een aantal jaren later opgericht.

Deskundigen
Ik sprak in Victoria Falls Zimbabwe met een historicus. Hij wist het niet.
Met een vierwiel aangedreven auto ging ik naar Botswana. In Kasane sprak ik met een soort stadsarchivaris. Hij wist het niet.
Ik reed naar Katima Mulilo in de Caprivistrip van Namibië en kreeg in de Zambezi-lodge bezoek van een deskundige.

Hij wist alles van de onafhankelijkheidsbeweging, die zich verenigd had in de Caprivi Liberation Army, maar niets van grenzen.
De grenzen waren daar volgens hem gewoon niet getrokken.
Ik heb 't er toen maar bij laten zitten

Kazungula

Ik reed terug naar Botswana, waar bij Kazungula (ten noordoosten van Kasane) een veerpontje vaart naar Zambia. De enige grensverbinding tussen die landen.
      Er was niets dat verwees naar een mogelijke toeristische attractie in de vorm van een vierlandenpunt.

Toen besloot ik mijn eigen punt te creëren.
Kijk eens naar de foto hieronder.

        

 

Het punt in de Zambezi

De grenzen van de vier landen situeerde ik in de Zambezi.
      En als ik met de veerpont zou gaan zou ik vanzelf over het punt varen. Ik was daar met Godfrey, een man uit Victoria Falls. Samen zouden we een fles champagne openmaken als we halverwege waren.
      Het was later allemaal op de radio te horen. 

                              HIER

 

 

Impalila-eiland

Boudewijn Büch ging een jaar laten ook maar op zoek naar het vierlandenpunt.
Hij maakte er in zijn serie De wereld van Boudewijn Büch een T.V.-programma van, dat werd uitgezonden op 18 mei 1996.
      Volgens Büch bestond het punt wel degelijk en lag het op Impalila-eiland.
Maar hij verklaarde dat het hem verboden werd om daar naar toe te gaan.
      Het is overigens een heerlijk gedateerd programma, waarin Büch het met de waarheid niet zo nauw neemt.

Hij zegt dat hij niet met de veerpont over mocht.  ONZIN. GEEN ENKEL PROBLEEM.
Hij zegt dat hij geen visum voor Zimbabwe had. HELEMAAL NIET NODIG. (1996)
En hij zegt dus dat het punt op Impalila-eiland ligt. VERZONNEN. ONMOGELIJK WANT HET EILAND LIGT IN ZIJN GEHEEL IN NAMIBIE.
Hij zegt dat hij niet naar het eiland mocht. ONZIN. GEEN ENKEL PROBLEEM.

U kunt er HIER naar kijken. Vanaf ongeveer veertig minuten is hij in de buurt.

     

Quadripoint

Op Internet wordt hier en daar nog steeds gespeculeerd over het wel of niet bestaan van dit Quadripoint..
      Er is geen eenduidigheid. Maar het toerisme heeft vat op het onderwerp gekregen.
Zowel op Impalila als Ntwala zijn lodges waar je voor behoorlijk veel geld een chaletje kunt huren.
      Je kunt vandaar op Safari gaan, boottochten in luxe schepen of in uitgeholde boomstammen maken; je kunt vissen of anderszins recreëren.
      Als je maar niet in de rivieren gaat zwemmen, want de krokodillendichtheid daar is angstaanjagend groot.
Het toppunt van deze vakantie bereik je echter als je in een luie stoel gaat zitten, een drankje neemt en uitkijkt op mijn vierlandenpunt.

  Ntawala Impalila

 

 

3. Lüderitz aan Zee

Het kerkje op de voorgrond is de Evangelisch-Lutherse Felsenkirche.
      Daarachter ligt het stadje Lüderitz.

      Je kunt ook overnachten in Lüderitz.
Bijvoorbeeld in pension Zum Sperrgebiet, dat is gevestigd in de Bahnhofstrasse.

     
      De belangrijkste winkels in dit stadje liggen overigens in de Bismarckstrasse.

     

 Waar oh waar ligt Lüderitz?  

Lüderitz ligt niet in Duitsland.
      Ook niet in Zwitserland, Oostenrijk of Luxemburg.
En voor de slimmeriken onder u:
      Ook niet in het westen van Polen of Tsjechië, Oost-België, de Nederlandse Achterhoek, Zuid-Denemarken of de Franse Elzas.

      In Lüderitz schijnt namelijk bijna altijd de zon en de temperatuur daalt ook in de winter nooit onder de 19 graden.

     Sperrgebiet

Het ligt in Namibië, de voormalige Duitse kolonie Zuidwest Afrika.
Aan de Atlantische Oceaan in de duinen die grenzen aan de hete Namibische woestijn.
      Ooit was het een havenplaats van betekenis omdat in de omgeving veel diamanten werden gevonden. 

      Die zijn er nog wel, maar niet zoveel meer.
(Ze liggen in het zogeheten Sperrgebiet ten zuiden van de stad; verboden toegang voor onbevoegden).

      De waarschuwing gaat ook in de lokale taal en in het Afrikaans, omdat het land langdurig bezet is geweest door Zuid-Afrika. Ca. tien procent van de bevolking beheerst die taal.
       Volgens sommige bronnen werd die taal er overigens al in de negentiende eeuw gesproken.

 

 Waarskuwing

  

Unheimisch  

In augustus 2013 werd de naam vanwege het koloniale verleden veranderd in Naminus, maar dat gedijt niet. De inwoners willen het niet.

Lüderitz is een enigszins unheimische stad geworden, waar men overigens nog steeds Duits spreekt. Het draagt ook nog het stempel van de oude Duitse koloniale architectuur. 
      Dat geldt zowel voor de rechtbank als het station, het postkantoor en de concertzaal. Als het er niet zo bloedheet was zou je je in een wat afgelegen Oostduits stadje kunnen wanen.
      Overigens was de eerste gouverneur in Duits Zuidwest Afrika, dr. H.Göring.
Inderdaad: DE VADER VAN......

 

4. God en de Plumpudding

Een aantal jaren geleden publiceerde ik dit gedicht van Nico Scheepmaker.

Twee dingen zijn er niet

Twee dingen zijn er niet
in de hemel

ten eerste een god
en ten tweede een plumpudding
made in great britain

Dat lijkt mij een ernstig
gemis

niet dat ik van plumpudding hou
want daar gaat het niet om
maar je leeft zonder god
zo onhandig

Reacties

Ik kreeg daar diverse reactie op. Ondermeer van Rolf Weijburg, die u kent van zijn mooie serie ‘Atlas van de 25 kleinste landen in de wereld’.
      Hij wist dar er in de wereld twee eilanden bestaan met de naam Plumpudding. Eén zo’n eiland -150 bij 100 meter- is onderdeel van de Penguin eilanden voor de kust van Namibië in zuidelijk Afrika.

Rolf schrijft:

Ik heb nog een mooie kaart ''gepubliseer deur die Suidwes-Afrikaanse Landmeter-generaal'' van de Namibische kust rondom Lüderitz waarop alle Penguin Eilanden zichtbaar zijn. Daarop zag ik net dat er ook een False Plumpudding is! Daarnaast hebben we nog eilandnamen als Roastbeef en Little Roastbeef en verderop ten noorden van Lúderitz vinden we Kartoffelbucht. Ik stuur je een scan van het zuidelijk deel van de kaart, een stuk van pakweg 40 km Namibische kustlijn ten zuiden van Lüderitz.

 

 

Brits

Waarom heet dat eiland zo. ''Dat ligt voor de hand'', denkt u. ''Het lijkt op een plumpudding''.
      Maar Namibië is nooit een Britse kolonie geweest. Het werd gekoloniseerd door Duitsland en heette Zuidwest Afrika.
In de eerste wereldoorlog werd het bezet door Zuid-Afrika en dat bleef zo tot 21 maart 1990, toen het land onafhankelijk werd.

     
Maar Walvisbaai en de Penguin Eilanden waren wel degelijk Brits, zoals uit dit oude kaartje (voor de Eerste Wereldoorlog) blijkt. Het zou duren tot 28 februari 1994 tot die eilanden onderdeel werden van Namibië.

Solomons
Een ander Plumpudding eiland ligt op de onafhankelijke Solomons Eilanden ten noordoosten van Australië. (Midden op het kaartje)

Het wordt ook wel Kennedy eiland genoemd. Naar president John F. Kennedy, die in 1943 commandant was van het kleine patrouilleschip PT-109.     
      Het schip werd geramd en overvaren door een Japanse torpedoboot. Twee bemanningsleden kwamen om het leven; de rest bereikte zwemmend het kleine eiland.