Voorjaar 2012

1. Het nieuwe Montenegro

In juni 2006 riep Montenegro de onafhankelijkheid uit, nadat ruim 55% van de bevolking zich daarvoor in een referendum had uitgesproken.
      Volgens diverse publicaties gaat het sinds die tijd relatief goed in dat land.
Vooral het toerisme gaat hard vooruit. (Mooie stranden, prachtige bergen, oude steden, goed klimaat, lekker eten).
       De Euro is het nationale betaalmiddel. Dat is een beetje vreemd, want het land zal pas naar verwachting in 2026 of zo bij de Europese Unie komen.
Ze slaan dan ook geen eigen munten.

Begin juni 2012 was ik twee weken in dat land. Of het inderdaad zo goed gaat, weet ik eigenlijk niet. De mensen zijn daar nogal verdeeld over.
      Het verschil arm-rijk is nog groot en vooral in het binnenland wordt nog echte armoede geleden.
De inkomens zijn vergeleken met West-Europa erg laag. De prijzen van bijvoorbeeld levensmiddelen liggen op ongeveer twee-derde en dat is dan weer -vergeleken met die inkomens- erg hoog.
      Er wordt veel in grijze circuits gehandeld -‘ik repareer jouw dak als jij mijn kruidentuintje bijhoudt’- en veel mensen zijn deels zelfvoorzienend door op kleine schaal groenten, fruit en kruiden te verbouwen en kippen of andere beesten te houden.

De onverschilligheid die je vroeger in Joegoslavië nogal eens aantrof, is naar mijn ervaring voor een belangrijk deel verdwenen.
      Het land is booming, veel jonge mensen zijn enthousiast en ondernemend en leren Engels. En de mensen zijn over het algemeen vriendelijk en behulpzaam.

Ik had bijvoorbeeld een leeglopende achterband en bereikte een benzinestation, waarna liefst vier mensen aan de slag gingen om het wiel te verwisselen.
      Ze wilden er -ook na aandringen- niets voor hebben. Ik liet daarna bij een garage de band plakken. Ze namen het direct ter hand.

Kosten: 3 Euro.

2. Een bergvesting aan zee

 
Kale fjord

Dit is de baai van Kotor in Montenegro (Boka Kotorska), de mooiste fjord van Zuid-Europa.
      Soms smaragdgroen, soms azuurblauw water tegen een achtergrond van donkere bergen.
Aan de overkant op deze foto ligt het oude stadje Kotor met zijn vesting, zijn nauwe straatjes, pleinen, paleizen en oude huizen, zijn cafés, restaurants en terrassen, zijn poorten, doorkijkjes en kerken.
      De stad staat op de Werelderfgoedlijst van Unesco, vooral vanwege zijn vesting, die niet alleen aan de kant van de Adriatische zee ligt ,maar ook tegen de berg op is gebouwd. De wallen stammen uit de negende eeuw.

Stadswal

De culturele achtergronden van Kotor zijn zeer divers.
      Ooit behoorde het tot de Romeinse provincie Dalmatië ; vanaf de Middeleeuwen tot 1813 heette het Cattaro en stond het onder beheer van Venetië , het werd Montenegrijns, maar ging terug naar Oostenrijk tot de Eerste wereldoorlog.
      Daarna werd het weer bij Montenegro gevoegd, een zelfstandige republiek in het Joegoslavië van Tito.
Nu is het in trek bij grote aantallen toeristen.

 
Tito zelf

De oude stad heeft drie toegangspoorten.
      Bij de ingang aan zee (Vrata od Mora) is na de bevrijding van de Nazi’s deze uitspraak van Tito aangebracht:
      Tude necemo svoje ne damo (‘Wat van jullie is, willen we niet, wat van ons is houden we zelf’)

 
Wallen op de berg

Je kunt de vesting beklimmen , maar dan moet je wel een puike conditie hebben.
      Het is een klim met 1350 treden. Je kunt dan diverse fortificaties bezichtigen.
Nog zwaarder is het om de hele berg te beklimmen via een oude route, die bekend staat als de Ladder of Cattaro.
      Dit is Mount Lovcen, beter bekend als de Zwarte Berg, waarnaar Montenegro vernoemd is (Crna Gora).
Je kunt verderop de berg ook met de auto op via de Ladder.
      Dit is (zeggen ze in Kotor) de meest bochtige weg ter wereld met 25 haarspeldbochten.

Je krijgt dan dit soort uitzichten op de baai.

Doorkijk te Kotor

 
St. Tryphon’s Cathedral

 
Plein

 
Straatje

 
Terras

 
Schoonmaker

 
Zuidpoort 

 
Zeewal

 
Halo; vesting 's nachts 

3. Spectaculair & onfatsoenlijk

 Kijk eens vanaf 1700 meter naar de baai van Kotor in Montenegro. Een groot cruiseschip heeft er bezit van genomen.
      Een spectaculair maar tegelijk ook onfatsoenlijk gezicht.
Het schip is te groot om aan de rede (rechtsonder in de baai) te kunnen aanmeren.
      Daarom is het voor anker gegaan.

Ik daal de zwarte berg af en neem plaats op het balkon van ons appartement.
      En daar kan je het schip bij wijze van spreken aanraken.

Solstice Celebrity

 Het is de Solstice van de Amerikaanse maatschappij Celebrity Cruises. 2850 passagiers; Ze waren er allemaal, want de cruise was uitverkocht.
      Verder: 1253 bemanningsleden. Dertien dekken, 10 restaurants, 10 lounges, bars en clubs, casino, discotheek en 3 zwembaden.
‘s Ochtends om acht uur was het schip vanuit Venetië de baai binnengekomen; s’middags om vijf uur zou het weer vertrekken richting Napels.

Kleine pendelbootjes

 Hoe moesten al die passagiers naar Kotor?
      Daar had de rederij keurig in voorzien.
Er waren zes bootjes aan boord, die voortdurend tussen de wal en het schip pendelden.
      Passagiers moesten helemaal naar beneden om daar aan boord te stappen.
In Kotor lagen dan weer steeds bootjes klaar, die ieder moment konden terugkeren.
      Soms ging dat zelfs voor één passagier.

Nieuw Amsterdam

Een paar dagen eerder was de Nieuw Amsterdam van de Holland America Line al langsgeweest. 
      Ik wist niet eens dat die maatschappij nog bestond, maar het bleek inmiddels Brits-Amerikaans met als standplaats Seattle V.S.
(De Nieuw-Amsterdam had als thuisbasis Rotterdam en dan blijkt maar weer eens dat die Amerikanen niets weten van de strijd tussen 010 en 020).
      Dit schip met 11 dekken en 2.886 passagiers kon wél aanmeren aan de rede.

 Bij het vertrek moest het eerst achteruit en toen in de baai keren.
      Pas daarna werd het weer rustig in Kotor.

4. Een aangenaam mediterraan stadje

Cetinje is de voormalige hoofdstad van Montenegro. Een zeer aangename mediterrane stad. 

      Met prachtige monumentale gebouwen en paleizen, musea, kerken en kloosters.
Met kleine huisjes, bont gekleurde winkeltjes, restaurants en terrassen.
      Overal zijn de bergen zichtbaar, het Lovcen National Park is dichtbij en de kust van de Adriatische Zee is binnen een uur bereikt.

Njegoševa 

De hoofdstraat is de Njegoševa, een autoluwe straat waar het flaneren tot kunst verheven is. 

      Zien en gezien worden is hier het motto.
Als je een fotootje maakt gaan ze zich een beetje uitsloven en negeren even de achtervolgende mannen .

Presidentieel paleis

Bankgebouwen, paleizen en voormalige ambassades staan hier naast kleine huisjes en lieve winkeltjes.
      Hieronder het voormalige presidentieel paleis, dat nu in gebruik is als het Ministerie van Cultuur.

Huisje

Terrassen

Winkeltje

Vriendelijk of stenengooiers?

De mensen in Cetinje waren vriendelijk.
      In 1972 was dat nog anders.
Ik kreeg de volgende reactie van Rolf Weijburg, een Utrechts kunstenaar die in 1972 met een vriend de tocht maakte van Kotor via Cetinje naar de hoofdstad Podgorica, die toen nog Titograd heette.

‘Ah, die weg vanaf Kotor naar boven. Prachtig! Ik reed'm in 1972 met een Renault 4 en we kregen halverwege een lekke band. Eenmaal boven werden we in Cetinje met stenen bekogeld en later werd in een gigantische militaire gaarkeuken in Titograd (nu Podgorica), waar we een goedkoop hapje mee dachten te kunnen pikken, mijn maat's paspoort gejat.

Een avond ondervragingen van de politie met een felle lamp op ons gericht was het gevolg. En daarna weer helemaal terug via Sarajevo naar Beograd om 'n nieuw paspoort aan te vragen. We waren op weg naar Griekenland en hadden alle tijd.

Bijgesloten twee fotootjes uit m’n plakboek van weleer…’

Waarom?

 Het is me niet geheel duidelijk waarom de mensen toen met stenen gooiden. Rolf wist het eigenlijk ook niet.
      Misschien wekte het lange haar wel agressie op. Of de totale uitstraling.
Wellicht enigszins  te vergelijken met Easy Rider, de succesfilm uit 1969 die haarscherp de enorme tegenstellingen blootlegde tussen de hippiecultuur en het conservatieve Amerikaanse platteland.  

5. Ulcinj & Ulqin

 Ulcinj is een druk en bijzonder stadje in het uiterste zuidoosten van Montenegro. 

      Het ligt vlakbij de grens met Albanië.
Dat is goed te merken.
      Anders dan op andere plekken in dit land zie je overal minaretten.

Tweetalig

Straatnamen en andere opschriften zijn vaak tweetalig:
      Montenegrijns en Albanees.

Volgens bronnen van de lokale overheid is ruim zeventig procent van de bevolking Albanees. 

Zij noemen de stad Ulqin.

Tegen de berg

Het stijgt en daalt enorm in Ulcinj. Veel huizen zijn tegen de bergen opgebouwd en hebben een prachtig uitzicht op de Adriatische Zee. 

      En even buiten de stad begint een zandstrand dat zich over een lengte van twaalf kilometer uitstrekt richting Albanië .

Ulica 26 Novembra/Rruga Hazif Ali Ulqinaki

Montenegro werd tijdens de eerste wereldoorlog bezet door Oostenrijk-Hongarije.
      Op 26 november 1918 werd het een Unie met het koninkrijk Servië. De Montenegrijnen hebben de straat daarnaar vernoemd.
De Albanezen daarentegen vereren met deze straat de activist Hazif Ali Ulqinaki, vernoemd dus naar Ulqin. Hij werd in de stad geboren maar emigreerde met zijn familie naar Shkodra in Albanië.

Oude stad

Aardbeving

 En dan is er de oude stad met haar vesting, die op een rots boven de zee ligt.

      Een deel werd vernield bij een aardbeving in 1979, maar er is gerestaureerd en er wonen nog steeds mensen.

Restaurants

En natuurlijk zijn er restaurants met uitzicht op zee en op de stad.
      Het bekendste is restaurant Teuta, waar je voor twee personen een kilo vis kunt bestellen.
Gegrilde zeebaars, dorade, langoustines en inktvis, een rijke salade en een gekookt aardappeltje.

Kilootje vis

6. Zeer exclusief eiland

Sveti Stefan is een eilandje voor de kust van Montenegro. Een paar kilometer weg van de drukke badplaats Budva.
       Via een dammetje kun je ernaar toe. Dat wil zeggen als je veel geld hebt.
Sveti Stefan is namelijk een zeer exclusief hotel, dat hoort bij de Aman resorts.
      Er zijn 58 appartementen. U betaalt voor een cottage 1.103,-- euro per nacht. Een luxe cottage doet 1.323,-- euro. Er zijn ook nog suites en luxe-suites met uitzicht op zee. Dan lopen de prijzen al snel op naar 4 tot 5.000 euro per nacht.
      Alleen als je kunt aantonen dat je een kamer hebt, mag je via het dammetje naar het eiland.
Twee geüniformeerde heren zien hierop toe.

Dam

 Het eiland was ooit een vissersdorp. Maar in de jaren zestig van de vorige eeuw werd het ingericht als hotel.
      Een paar jaar geleden vond een grondige reconstructie plaats.
Het resort kreeg in 1992 wereldwijde bekendheid toen hier de rematch werd gespeeld tussen de schaakgrootheden Bobby Fisher en Boris Spasski.
      Een raar tijdstip overigens, want Montenegro was toen nog onderdeel van Servië dat in 1992 een bloedige oorlog voerde tegen Kroaten en Bosniërs.

Zicht op kust

 Lang niet alle kamers hebben overigens zicht op zee.
      Sommige suites kijken uit naar de kust en hebben dit zicht.

Strand

 Er is een smal strandje beschikbaar. Zand vermengd met gravel.

Kerkjes

 Er zijn nog twee kerkjes en een galerij op het eiland. Een paar jaar geleden kon je die nog bezoeken door 7 Euro te betalen.
      Maar de hotelgangers zijn zo op hun privacy gesteld, dat daar inmiddels een stokje voor gestoken is.
Kunnen ze onbespied gokken in het casino daar.

7. Verstild & verscholen

 Rose is een verstild vissersdorpje aan de baai van Kotor in Montenegro. 

      Het ligt verscholen op de uiterste westpunt van het schiereiland Luštica.

Is het elders aan de baai druk & toeristisch; dit schiereiland is nog vrijwel onontgonnen.
      De weg langs de kust is smal en bochtig en verkeert in matige staat van onderhoud.
Andere wegen zijn nog slechter en richtingbordjes zijn er ook weinig, zodat je zomaar even de weg kan kwijtraken.
      Sommige kustplaatsjes aan de kant van de Adriatische Zee zijn alleen per boot te bereiken.

Als je zo eens rond toert op dit schiereiland is het duidelijk dat dit gebied in de zeer nabije toekomst ontgonnen gaat worden en zich ook ontwikkelt  tot een zeer aantrekkelijke toeristische attractie. 

      Hoe meer je naar het westen gaat hoe groener het wordt. Er zijn olijfgaarden en vrijwel overal heb je zicht op zee.  

Haventje

Rose is rustig. Zelfs in de zomer. Het heeft een klein haventje waar maar een paar bootjes liggen.

Er zijn een paar kleine eettentjes, er is een kerkje en je kunt er appartementen huren. 

      En als je er bent kun je met een watertaxi naar het tegenover liggende Herzeg Novi, een uiterst drukke en levendige badplaats.
Je kunt er overigens ook een kajak huren.

Pandje te koop

Er zijn nog genoeg pandjes te koop.
      Fraai gelegen, met prachtige uitzichten en voor prijzen waar West-Europeanen nog niet van schrikken.
Je zou bijna in de verleiding komen.

Uitzicht vanaf terras

En op het terras van je nieuwe pand heb je dit uitzicht op Herzeg Novi

8. Europa‘s meest prestigieuze jachthaven

 Het is een leuke quizvraag. Waar ligt de meest prestigieuze jachthaven van Europa?

                                                              Monaco

                                                              St.Tropez

                                                              Marbella

                                                              San Remo

                                                              Tivat

Destination Munkistan

 Als u het lijstje ziet weet u het.
      Tivat aan de baai van Kotor in Montenegro.
Een speeltje van de Canadese miljardair Peter Munk.
      ‘Destination Munkistan’, wordt het ook wel genoemd.

 
Oude kraan

 Een paar jaar geleden kocht Munk de oude Marinewerf Arsenal in Tivat. Ooit de grootste werkgever in dit gebied.
      Maar de werf was verouderd en Montenegro had zich losgemaakt van Servië
3.500 mensen protesteerden tegen de overname, maar de werknemers werden glimlachend schadeloos gesteld door Munk.
      De -gerestaureerde- kraan van de voormalige werf is één van de weinige elementen, die behouden zijn gebleven.

 
Fonteintjes 

 Zijn plan ging door en is al een paar jaar in ontwikkeling.
      Tivat ligt fantastisch aan de baai.
Het heeft bovendien een vliegveldje waar privé-vliegtuigen van de jetset kunnen landen.
      De jachten kunnen daar naar toe varen.

Dertig-plus meter

In de haven kunnen de grootste jachten ter wereld -langer dan dertig meter- terecht.
      Er komen zeer dure appartementen, een vijfsterrenhotel, restaurants, luxe winkels, casino’s, restaurants en een golfbaan.
Een investering van minstens 260 miljoen Euro.

Bizar

 Het is natuurlijk bizar. Montenegro is in een aantal opzichten nog een Oost-Europees tweede wereld land.
      Het toerisme is booming, maar de armoede -vooral in het binnenland- is nog groot en de verschillen tussen arm en rijk worden alleen maar groter.

Overdreven luxe

 Toch is het te makkelijk om zo’n prestigieus project alleen maar te verwerpen.
      Montenegro profiteert mee en het project levert zo’n 3 tot 5.000 banen op.
En toeristen kunnen zich even vergapen aan de overdreven luxe en kunnen zich in de haven laten vervoeren in een soort golfkarretjes.

Golfkarretjes

 9. Een monoloog aan de baai van Kotor

Hij is 52 jaar en van niemand afhankelijk.
      Woont in het dorpje Muo aan de wonderbaarlijk mooie baai van Kotor in Montenegro. 
Direct aan het smalle weggetje dat langs het water loopt.

‘Ik was kapitein op de grote vaart en ben overal geweest. Overal.
      Jullie komen uit Nederland. Heb ik gezien op je kentekenplaat. Amsterdam. Rotterdam. Ik ben er vaak geweest. Vreselijk. Overal prostitutie. Drugs? Kan je gewoon in cafés kopen. Dat wordt zomaar toegelaten bij jullie. Weet je wat jullie zijn?
      Verrotte kapitalisten. Een soort luizen 
En weet je wat nog meer? Kolonialisten. Suriname! Ben ik ook vaak geweest. Hebben jullie uitgebuit en naar de knoppen geholpen’.

De kapitein heeft een scherpe zaag in zijn hand. Hij is takken aan het snoeien.
      Hij zwaait vervaarlijk met de zaag als hij zegt:

‘Ik haat jullie. Niet jullie persoonlijk hoor, maar ik haat westerse buitenlanders, die alleen maar hiernaar toe komen om te profiteren van alles wat wij hebben. 
      Omdat het voor jullie hier goedkoop is. Jullie zijn een soort neo-kolonialisten
Profiteren van dingen, waar veel van onze eigen mensen NIET van kunnen profiteren omdat ze arm zijn. En onvoldoende opgeleid.
      Ik ben dat wel. Ik heb nog wat geld over gehouden van al dat varen. En ik heb gestudeerd. Ik ben één van de weinige intellectuelen in het dorp hier. Ze willen me voor bestuursbaantjes en voor andere dingen, maar ik sluit me nergens meer bij aan.
      Ik blijf onafhankelijk. Ik kan visjes vangen in de baai. Die kan ik verkopen, maar waarom zou ik dat doen? Nodig heb ik het niet.
Ik ben één van de weinigen hier die Engels spreekt. Heb ik geleerd tijdens mijn studie''.

''Bovendien heb ik een paar jaar in Amerika gewoond. New Orleans. Ook zo’n decadente stad. Ik was daar toen die orkaan Katrina er was. 
      Toen heb ik gezien hoe de rijken bevoordeeld werden. Zij werden op de beste adressen ondergebracht en voor hún spullen werd goed gezorgd. De sloebers, de armen, de minder bedeelden moesten het zelf maar uitzoeken. Dat is Amerika mensen, de USA.
      Kijk mij nou eens, Ik ben geboren in Joegoslavië . Het Joegoslavië van Tito.
Vroeger was ik communist, maar dat kan niet meer. Nu ben ik atheïst.

Mijn vader was Montenegrijn, mijn moeder een Kroatische.
      Wat ben ik dan? Nou? Weten jullie het?
Vijftig procent Montenegrijn; 50 % Kroaat.
      Maar wat moet ik daarmee? Wat kan ik daarmee?
Waarom? Waarom is het allemaal zo gelopen?''

Fjord hotel 

''Kijk eens naar dat hotel hier tegenover. Fjord hotel. Vroeger liep het goed, Zat het in het seizoen vol. 
      Tien jaar geleden is het over genomen door Ieren. Die zouden het opknappen.
Is niets van terecht gekomen. Andere buitenlanders hebben het overgenomen. En daarna weer anderen. Maar je ziet het. 
      Verloederd en afgebladderd.
Dat heb je met die westerse buitenlanders.

Ik haat ze.
      Nou ja. Niet jullie persoonlijk. Maar al die anderen wel’.
En op de foto wil ik ook niet. Nou ja! Van achteren dan