Handleiding voor De Avonden

Guus van Bladel overleed dit jaar op 1 november in Melaka Maleisië. Hij was 85 jaar.
      Tussen 1972  en 1976 woonde hij in Weert samen met Gerard Reve. Hij vertrok in verband met zijn gezondheid naar Singapore en later naar Maleisië.
     Een paar jaar lang ontving ik van hem met enige regelmaat zijn zogehten Kladboeken. 
Persoonlijke notities, korte verhalen, invallen, emoties, dromen, verhandelingen.

En ineens was daar deze handleiding om De Avonden te lezen.   

Waarom schreef Reve eigenlijk dat boek?

En hoe zat het precies met de geheime minnares van zijn vader?

Als u vandaag (22 december) het eerste hoofdstuk leest en daarna iedere dag nog een hoofdstuk, kunt u dit monumentale sieraad uit de Nederlandse literatuur net voor de jaarwisseling weer in de kast zetten.
Als u eventueel samen bent, is het aan te bevelen om het voor te lezen.
      Ieder op zijn of haar beurt 's avonds een hoofdstuk. Het zal uw relatie ten goede komen.

 

Guus van Bladel schrijft:

HANDLEIDING VOOR HET LEZEN VAN ‘DE AVONDEN’.

Op zondag 18 mei 1947 had Gerard van het Reve jr. een manuscript van een dagboek gereed om naar Uitgeverij “De Bezige Bij” in Amsterdam te sturen. Deze uitgever besloot tot publicatie over te gaan en in november 1947 verscheen dan ook bij De Bezige Bij het boek “De Avonden” een winterverhaal, geschreven door Gerard van het Reve jr. onder de auteursnaam Simon van het Reve.

Op verzoek van zijn psychiater was de 23 jarige Reve een soort dagboek gaan bij houden om de inhoud daarvan met die arts te kunnen bespreken. “Ik heb een zieke ziel”, zei hij van zichzelf in hoofdstuk 9. Als peuter, kleuter en leerling op de Lagere School moest “Gerardje”, als zijn vader niet thuis was, bij zijn moeder in bed slapen. “Ik wil nooit meer “Gerardje” genoemd worden, vertelde hij mij.

Reeds in het eerste hoofdstuk van De Avonden wordt de lezer geconfronteerd met twee dromen (een in het begin en een aan het einde) + een anecdote over een hond in Bloemendaal die zodoende onder de aandacht van zijn arts zijn gekomen. De relatie met zijn ouders waarover Gerard op soms pikante wijze verslag doet, wordt in ieder hoofdstuk ter sprake gebracht. Gerard beschreef voor zijn psychiater op sublieme wijze de leegte van zijn leven in het na-oorlogse Amsterdam.

Toen de arts uiteindelijk de aantekeningen mocht lezen die Gerard over een periode van tien dagen had gemaakt, was hij meteen enthousiast over inhoud en taalgebruik. Hij spoorde zijn patient aan deze aantekeningen in boekvorm te publiceren. Verrassend genoeg werden die aantekeningen meteen door de eerste uitgeverij waar ze werden aangeboden, De Bezige Bij in Amsterdam, geaccepteerd en uitgegeven onder de titel “De Avonden”.

Aanvankelijk had Gerard jr. liever niet dat men wist waarom hij De Avonden had geschreven en al helemaal niet dat men wist waarom hij onder behandeling van een psychiater was. In een interview in De Groene Amsterdammer (februari 1948) ter gelegenheid van het uitkomen van de 2e druk bij De Bezige Bij, zei Gerard jr. dat hij alle opmerkingen in de pers over zijn boek De Avonden erg overdreven vond.

Pas na het uitkomen van de tweede versie van de 4e druk in 1959 kwam de verkoop van De Avonden echt goed op gang. In de periode van 20 jr. (1959 en 1979) werden maar liefst 23 drukken door De Bezige Bij uitgegeven.

In het boek worden de lezers niet alleen met de diepere zielen roersels van een jonge patient geconfronteerd, maar ook met de donkere dagen van december in het eerste volledige na-oorlogse jaar: met radioprgramma’s van slechts enige uren per dag (van 7.00 – 24.00 hr.) en gebrekkige nieuwsvoorzieningen door dag- en weekbladen. Roken was een luxe want de sigaretten waren nog steeds op de bon. (1 pakje cigaretten of 2 pakjes shag per week).

Er wordt in De Avonden ook veel aandacht geschonken aan het dagelijkse weer en aan de dagelijkse maaltijden. In Het Parool van 11 april 2006 wordt Gerard’s dood op 8 april o.a. herdacht door de culinaire columnist van Elsevier, Johannes van Dam, die over het eten uit De Avonden vermeldt: “De Avonden is een schitterende bron voor de culinaire historicus”, en hij memoreert een dagelijkse (na-oorlogse) maaltijd uit het boek: “Stokvis met aardappels, geraspte rauwe selderij wortel, andijvie en roze vla met bessensap”.

Allemaal na-oorlogse levens-omstandigheden in een TV-loos tijdperk waarvan de huidige generatie absoluut geen weet heeft. De karakters en situaties hebben in werkelijkheid bestaan en “De Avonden” is daardoor een belangrijk Document-Humain geworden in het Nederlandse taalgebied.

Bij het verschijnen van het boek als een soort familie-roman over een na-oorlogse, (1940-1945) Amsterdamse familie werd “De Avonden” bovendien meteen door deskundigen als een literair meesterwerk herkend en tot verwondering van vriend en vijand bekroond met de belangrijke literaire “Reina-Prinsen Geerlings Prijs”, een litaraire prijs voor jonge auteurs.

 “DE AVONDEN’ LEZEN IN DECEMBER.

Het boek “De Avonden”. is thans het meest verkochte en het best gelezen na-oorlogse, literaire boek van een Nederlands talige auteur. (58 drukken!).

“De Avonden” is een soort kritisch, pseudo-romantisch dagboek geworden dat de laatste tien dagen bevat van de maand december 1946. Begonnen op zondag 22 december eindigt het boek op oudejaarsdag 31 december. Er zijn in ons land mensen,voornamelijk “Revianen” en studenten die alleen, of met de hele familie, of in een literaire groep, juist in de maand december, iedere dag een hoofdstuk van het boek lezen en ze beginnen dan op 22 december. Alle tien hoofdstukken vloeien in het boek in elkaar over en vergemakkelijken het lezen

DE TIEN HOOFDSTUKKEN UIT ‘DE AVONDEN’

I De vroege ochtend van zondag 22 december 1946.Thuis.

II De volgende dag, maandag 23 december. Na kantoortijd.

III Dinsdagmiddag, 24 december om 12.00 uur. Na kantoortijd.

IV Woensdagochten 25 december (1e kerstdag) Toen hij om 8.15 wakker werd.

V Donderdagochtend 26 december (2e kerstdag) om 9 uur toen het licht werd.

VI Vrijdagmiddag 27 december op kantoor.

VII Zaterdagmiddag 28 december. Thuis.

VIII Zondagmorgen 29 december. Toen hij om 8.30 wakker werd.

IX Maandagochtend 30 december. Na kantoortijd.

X Dinsdagmiddag 31 december (oudjaars dag) 2 uur ‘s middags. Na kantoortijd.

KORTE BIOGRAFIE VOORNAAMSTE KARAKTERS “DE AVONDEN”.

Vader

Gerard Johannes Marinus van het Reve sr.,
      Geboren in Enschede op 11 april 1892. Overleden in een verpleegtehuis in Het Gooi op 18 februari 1975.
Journalist, redakteur communistisch blad “De Tribune”. Belangrijk lid van de Communistische Partij Nederland. Ging voor de oorlog al naar Moskou en sprak wat Russisch. Historicus. Auteur: o.a. biografie, geschiedenis- en kinderboeken. Hij publiceerde onder verschillende schuilnamen o.a. Gerard Vanter en Gerard Revers.
      Na de dood van zijn echtgenote Net Doornbosch is vader van het Reve voor de 2e keer gehuwd met Mevr. Jo de Jongh uit Gouda.

Moeder

Net van het Reve-Doornbosch.
      Geboren 15 april 1892 Overleden in Amsterdam op 11 september 1959.
Huisvrouw.

Broer

Prof. dr Karel van het Reve, (Joop in De Avonden).
      Geboren in Amsterdam: 19 mei 1921. Gehuwd met Tinie (Ina in De Avonden). Overleden in Amsterdam op 4 maart 1999.
Journalist, o.a. correspondent van Het Parool in Moskou. Hoogleraar universiteit Leiden.
      Auteur van verschillende boeken. Vertaler van Russische literatuur. Historicus. Winnaar P.C.Hooft Prijs.

Auteur

Gerard van het Reve jr., (Frits in De Avonden)
      Geboren in Amsterdam: 14 december 1923. Overleden op 82 jarige leeftijd in een verpleegtehuis in Zulte (Belgie) op zaterdag 8 april 2006.
Een van de belangrijkste na-oorlogse Nederlandse auteurs; publiceerde meer dan 70 romans en gedichtenbundels onder de auteursnamen Simon van het Reve, Gerard Kornelis van het Reve,. G.K. van het Reve en uiteindelijk Gerard Reve. Hij ontving de belangrijkste Nederlandse literatuurprijzen: de “P.C.Hooftprijs” en de “Literaire prijs der Nederlandse Letteren”.
      Gerard Reve was sinds 1974 Ridder in de Orde van Oranje Nassau. In 1993 werd hij bevorderd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau en in 1998 werd hij benoemd tot Commandeur in de orde van de Nederlandse Leeuw.

DE GROTE ONBEKENDE UIT DE AVONDEN.

Jo de Jongh uit Gouda was vader Gerard’s geheime relatie tijdens “De Avonden” en werd later de stiefmoeder van Karel en Gerard jr.
      Vader Gerard moest onder Wereldoorlog II als communist onderduiken. Hij verbleef op een onderduikadres in de buurt van Gouda. Jo de Jongh, die in het begin van de oorlog tijdens een Duits bombardement haar verloofde verloor, met wie ze op het punt stond te trouwen, was aangesloten bij een ondergrondse groep die in en om Gouda actief was. Zij moest o.a. onderduikers periodiek bezoeken om ze van de nodige bonkaarten te voorzien.

Een van die onderduikers was vader Gerard, die na de oorlog een relatie met haar begon. In “De Avonden” schittert haar persoon door afwezigheid, maar zij is wel degelijk, alhoewel onzichtbaar, aanwezig en een factor in de levens van vader, moeder en zoon.

Gerard jr. en zijn moeder wisten dat vader Gerard bevriend was met “een meisje uit de oorlog” en verdachten hem van een relatie. In het 5e hoofdstuk staat b.v. de volgende dialoog: Frits hoorde hem weer de gang inkomen, de trapdeur voorzichtig openen en zacht sluiten. “Hij is weg”, zei hij. “Laat hij in Utrecht maar zijn plezier hebben”, zei zijn moeder, “het zal mij een zorg zijn”. Bij de twee laatste woorden haperde haar stem.

(Eerste pagina hoofdstuk V).

Vader Gerard zag Jo regelmatig in Utrecht.

Jo werd langzaam van een vriendin een minnares. Na de dood van zijn echtgenote Net, in 1959, werd Jo door vader Gerard officieel in zijn sociale leven opgenomen en zijn ze later gehuwd. Ze hadden een volkstuin in Amsterdam waar ze in de zomer verbleven.

Enige dagen na de begrafenis van vader Gerard sr. (februari 1975) kwam Gerard’s stiefmoeder Jo van het Reve-de Jongh bij Gerard jr. en mij in Weert logeren hetgeen zij later meerdere keren herhaalde. Gerard jr. is altijd aardig en behulpzaam geweest voor zijn stiefmoeder.

Toen ik in 1977 naar Het Verre Oosten verhuisde kwam Jo 13 keer bij mij in Singapore logeren. Ik ben door de jaren zeer goed bevriend geraakt met Jo de Jongh. Zij was een lerares Frans en Duits aan een Middelbare School in Gouda en is later naar Amsterdam verhuisd. Ze studeerde op oudere leeftijd Russisch en hielp stiefzoon Karel toen die voor Het Parool in Moskou vertoefde. Ook Karel en zijn echtgenote Tinie zijn altijd heel aardig voor Jo geweest. Ze is in 1996 in een verpleegtehuis in Amsterdam gestorven.

Tot aan haar dood kreeg ze van de Stichting “40-45” een uitkering. Ze was een van Nederland’s bekende vrouwelijke ondergrondse strijdsters en ze stond eens met wijlen Koningin Wilhelmina op het balkon van het Koninklijk Paleis in Amsterdam.

EDITIO PRINCEPS VAN ‘DE AVONDEN’.

Het eerste boek van de eerste druk, de “Editio Princeps” van De Avonden is door Gerard jr. aan zijn ouders gegeven. In het boek is met zijn kroontjes pen geschreven: “Voor mijn ouders met alle goede wensen. Van de schrijver, de eerste November 1947, te Amsterdam. Gerardvanhetreve”. Bij de dood van vader Gerard, kwam de edition princeps in het bezit van Jo van het Reve-de Jongh. Op een van mijn familiebezoeken in Nederland, in de tweede helft van de tachtiger jaren, vertoefde ik voor een paar dagen bij Jo in Amsterdam. Bij dat bezoek gaf ze mij de edition princeps van “De Avonden” kado.

Dit boek werd het vlaggeschip van mijn Reve-verzameling. In de Haagse Post van 9 december 1989 werd door dit blad onthuld dat ik de hoeder was van de editio princeps van “De Avonden’ in een exclusief intervieuw door Henk Hanssen. Ik kreeg toen van Gerard het verzoek dit boek aan Joop Schafthuysen te verkopen, hetgeen ik niet deed.

VERZAMELING VAN ALLE DRUKKEN VAN “DE AVONDEN”.

Het heeft meer dan tien jaar geduurd om, t/m 1997, alle bestaande drukken van De Avonden aan te kopen. Zelf in Singapore wonend, zou ik zonder hulp van mijn vriend Theo Poelgeest in Haarlem nooit het huidige aantal verschillende uitgaven van De Avonden bij elkaar hebben gekregen. Deze “Avonden” verzameling is een significant onderdeel van de “Augustini Revianum”, de grote Reve verzameling die thans in het bezit is van de Gemeente Weert. Helaas zijn Theo en ik er in tien jaar niet in geslaagd de echte 25ste en de 28ste druk onder ogen te krijgen. Poelgeest is zelfs, om alle drukken bij elkaar te krijgen, op 23 juli 1992 voor het KRO programma “Voor wie niet kijken wil” over onze verzamel woede ondervraagd en hij heeft toen een oproep gedaan voor o.a. de 25ste en de 28ste druk van De Avonden. De drukken van De Avonden na 1997 zijn met behulp van De Bezige Bij in de biblioagrafie opgenomen.

Het is onder mijn aandacht gebracht dat er in Zuid Afrika in de negentiger jaren een uitgave van De Avonden in het Zuid Afrikaans zou zijn uitgekomen. Het is mij niet gelukt een druk in handen te krijgen.Ook is mij verteld dat iemand voor eigen plezier De Avonden in het Japans zou hebben vertaald. Ook hierover is mij helaas niets naders bekend.

 

GERARD REVE LEEST DE AVONDEN.

 

Op 28 november 1991 heeft Gerard Reve op radio 4, voor de VPRO radio zijn boek “De Avonden” gelezen. Het programma begon om 14.00 hr en duurde tot middernacht.

Volgens De Telegraaf was dit een unicum in de Nederlandse radio geschiedenis. De produktie had Wim Noordhoek en de gehele lezing staat op 9 CD’s, vervaardigd door Rubinstein Media/Uitgeverij I.C.

 

DE AVONDEN, EEN GETEKEND STRIPVERSIE VAN “DE AVONDEN”.

“De Avonden” werd door de kunstenaar/tekenaar Dick Matena (1943, Den Haag), als een stripverhaal getekend.

Het eerste deel van deze beeldroman werd in februari 2003 uitgegeven door de Bezige Bij. Er zijn in totaal nog 3 delen verschenen. Deel 2 in juni 2003, deel 3 in november 2003 en deel 4 in maart 2004. Van alle getekende uitgaven verscheen een luxe editie. Bovendien begon Het Parool in oktober 2003 met het publiceren van het beeldverhaal “De Avonden” als feuilleton. Het is uniek dat een roman verschijnt als beeldverhaal. Matena schrijft in het Dagboek van de NRC over zijn vrees dat de gemiddelde striplezer niks doet met De Avonden en dus ook niet met de stripversie. Hij zegt in Het Parool over De Avonden o.a.: “Ik had destijds alleen het eerste hoofdstuk gelezen: gezeur vond ik het. Nadat ik OP WEG NAAR HET EINDE had gelezen, dat ik geweldig vond, ben ik meteen weer aan De Avonden begonnen. En toen was ik verkocht. Gruwelijk vond ik het, aangrijpend, weerzinwekkend en ik heb ook gelachen. Het was een absolute belevenis, het veranderde mijn leven. Ik herkende veel van wat ik in mijn eigen jeugd had meegemaakt”.

 

FILM “DE AVONDEN” .

 In 1989 verscheen de 125 minuten durende film “De Avonden” onder regie van Rudolf van de Berg. Gerard Reve, de auteur van de roman, werkte zelf mee aan het scenario. De belangrijkste rollen werden vertolkt door Tom Hoffman (Fritts Egters), Rijk de Gooyer (vader Gerard) en Viviane de Muynck, de moeder van Frits. De film is ook op video verkrijgbaar.