Een dam naar Ameland
Kijk eens naar deze kaart van Friesland. Het is een detail van de kaart van Nederland uit de eerste Bosatlas van 1877.
Meester Bos (Pieter Roelof) , leraar op de Rijks HBS in Groningen, vond dat hij geen aardrijkskundeles kon geven zonder atlas en maakte er toen zelf maar één.
Wat valt zoal op?
De Waddeneilanden zijn grof en vertekend. Vooral van Terschelling en Schiermonnikoog klopt maar weinig. Rottumerplaat heet Rottum. Die Bosch Plaat -what's in a name- bestaat daar tot mijn verrassing wel.
Verder worden veel namen afgekort. Ruimtegebrek zou hiervan de oorzaak zijn, maar dat klopt volgens mij niet. Kijk eens naar Hindel. Daar kan toch eenvoudig Hindeloopen staan. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor Holw. Ferw. en Hall. voor respectievelijk Holwerd, Ferwerd en Hallum.
Misschien was het wel te veel graveerwerk of wilde meester Bos zijn kaarten vooral leeg en overzichtelijk houden.
Het meest opvallende geografische kenmerk op deze kaart is de dam tussen het vasteland bij Holwerd en Ameland. Deze dam werd in 1871 aangelegd.
Dat gebeurde op initiatief van een zekere jonkheer Teding van Berkhout, die daarvoor de N.V. Maatschappij tot Landaanwinning der Friesche Wadden had opgericht. De dam was niet bedoeld als een wegverbinding, maar moest door aanslibbingswerken nieuwe landbouwgrond opleveren.
De dam stak maar een halve meter uit boven het hoogste waterpeil en was daarom uiterst kwetsbaar. Tien jaar later -toen de eesrte Bosatlas dus al verschenen was- bleek dat al, toen een deel van de dam bij een storm wegsloeg. Het jaar daarop volgde een ander deel en toen was er geen geld meer om de dijk te reconstrueren.
Restanten zijn nog steeds zichtbaar en wadlopers maken daar bijvoorbeeld gebruik van.
Later zijn er nog plannen geweest voor een vaste oeververbinding. De Staten van Friesland namen in 1937 met grote meerderheid zo’n plan aan, maar het is er gelukkig nooit van gekomen.
Hoe zag die dam er uit?
Vorige week was ik op het Duitse waddeneiland Spiekeroog. Dat is 45 minuten varen met een ouderwetse veerboot vanuit het plaatsje Neuharlingersiel in Oost-Friesland.
Tot halverwege het eiland ligt deze kilometerslange dam in de Waddenzee.
Misschien was het wel zoiets.
(Eerder geplaatst mei 2008)