Najaar 2017
1. De gang van de Schilder
We zitten op een terras in Holwerd, waar over een halfuur de veerboot naar Ameland vertrekt.
Mooi uitzicht op het wad. Veel krijsende meeuwen.
Het is namiddag.
Een man gaat aan ons tafeltje zitten.
‘’Zo! Ik heb wel een biertje verdiend. Hard gewerkt vandaag. En het terras is gelukkig ook weer open.’’
De man is schilder. ‘’Huisschilder’’.
Hij is 51 jaar en komt uit Groningen, maar woont op Ameland. Daar komt zijn vrouw vandaan.
Iedere dag gaat hij over. Naar het vasteland. Daar staat zijn auto. Op Ameland gaat hij gewoon fietsen. Dat alles geeft wel wat gedoe, maar het is ‘t dubbel en dwars waard.
‘’Als je op Ameland naar het strand wil, dan ga je naar het strand. Wil je naar het bos, dan ga je naar het bos’’.
Hij heeft een jaarabonnement voor de veerboot Holwerd-Ameland. ‘s Avonds gaat hij altijd terug met die boot. Die doet er zo’n drie kwartier over. Als het even kan om half zes, maar het loopt wel eens uit. Niet als hij in Friesland of Groningen werkt, maar hij moet ook geregeld naar Amsterdam of Haarlem. ‘’Liever naar Haarlem, want dat is een veel mooiere stad’’.
Watertaxi
’s Ochtens gaat hij met de Watertaxi. Die doet er maar een kwartier over.
‘’Ik stap om half zeven aan boord. Dat kost me dan 7,50, omdat ik dat jaarabonnement heb. Het wordt vergoed door mijn baas. Die wil ook dat zijn mensen het naar hun zin hebben. En dat heb ik. We hebben wel eens overwogen om naar het vasteland te verhuizen, maar dat zet je wel weer uit je kop als je hier die eilandrust ervaart. Daar weegt niets tegenop. Niets’’.
Nes
2. Een toren als baken
Grootste dorp
Als je de veerboot naar Ameland neemt kom je aan in Nes. Met zo’n 1200 inwoners het grootste dorp van het eiland.
Veruit het drukste ook met een relatief groot winkelbestand en een nog groter aantal cafés en restaurants. In de zomermaanden is het hier vol met toeristen. Nu aan het begin van de herfst valt het nog wel mee.
Een deel van het plaatsje is beschermd dorpsgezicht.
Het centrum is autovrij. Overal zie je geparkeerde fietsen.
Toren
Er staat in Nes nog een aantal commandeurswoningen. Veelal uit de zeventiende en achttiende eeuw.
De oude kern van het dorp is gegroepeerd rond de vrijstaande klokketoren uit 1723. Bij die toren hoort geen kerk. Het was een baken voor de scheepvaart.
Veel huisjes en andere gebouwen zijn in het verleden gerestaureerd; nu is de toren aan de beurt.
Centrum
Mannen
De autochtone bevolking heeft een wat curieuze verhouding met al die toeristen, waaronder veel Duitsers. Ze zorgen voor inkomsten, maar veroorzaken ook hinder of zelfs overlast.
Ze worden welwillend getolereerd en gadegeslagen. Maar ik heb niet de indruk gekregen dat er veel empathie is.
Horeca
Volgens een folder van de VVV zijn er in Nes zo’n 20 cafés en restaurants. Op een bevolking van 1200 mensen natuurlijk waanzinnig veel.
Alles moet hier dus vooral in een paar zomermaanden verdiend worden.
Rijksmonumenten
Nes telt 50 Rijksmonumenten.
Veelal woningen.
De Vistil
De gevel vermeldt dat De Vistil stamt uit 1680.
Schippershuizen
3. Werelderfgoed in de Waddenzee 
Dit is de Waddenzee onder het plaatsje Buren op Ameland. Werelderfgoed.
Een zee, die voortdurend in beweging en verandering is. Vooral door de getijdendynamiek.
Er zijn geulen, zandplaten en kwelders, slikken, schorren en zeegrasvelden. Stromingen en vaargeulen.
Volgens De Waddenacademie zitten er miljoenen trekvogels en zo’n 10.000 verschillende planten en (eencellige) dieren.
De vergezichten zijn divers en velerlei.
Platte zee
Aan de overkant het vasteland van Friesland. In het midden twee stipjes.
Vissers
Het zijn twee mannen , die visnetten aan het legen zijn.
Emmertje
Eén emmertje zit al vol met schar en schol
Hollum
4. Getande randen, stranden & een vuurtoren
Hollum is een mooi karakteristiek dorp in het westen van Ameland. Zo’n 1100 inwoners. Een deel van het plaatsje is beschermd dorpsgezicht.
Er zijn relatief veel Rijksmonumenten: 53. Veelal commandeurshuizen uit de 17e en 18e eeuw.
Vuurtoren Bornrif is 55 meter hoog en lijkt op een rood-witte zuurstok. Niet alleen te zien vanuit Hollum maar vanaf het hele eiland.
Het strand verderop is uitermate aangenaam.
Commandeurshuizen
De schipperswoningen weerspiegelen de welvaart, die het eiland een paar eeuwen geleden kende. De geschiedenis is hier alom zichtbaar.
De getande randen in de gevels geven aan wat voor rang de zeelieden hadden. Hoe meer randen; hoe hoger de rang.
Oudste huis
Het oudste huis van Hollum is ook het oudste huis van Ameland, Het jaartalanker geeft 1516 aan, maar het schijnt niet helemaal duidelijk te zijn of dat juist is. Volgens andere bronnen zou dit Rijksmonument in 1561 gebouwd zijn.
Smal straatje
Hollum kent een paar bredere lanen met bomen en monumentale huizen. Maar er zijn ook smalle intieme straatjes.
Werkverkeer
Westerlaan
Zicht op vuurtoren
De toren
De vuurtoren is van gietijzer en werd in 1880 gebouwd.
Vorig jaar heeft hij nog een opknapbeurt gehad en zijn de vijf rode en vijf witte banen opnieuw geverfd.
De toren is sinds 2005 niet meer in gebruik.
Er zijn 236 treden, die je kunt beklimmen als je daar de conditie voor hebt.
Strand
Op het strand bij Hollum is het in het najaar rustig. Je kunt alle kanten op.
Als je wat verder naar het noorden loopt kom je niemand meer tegen.
Borndiep
Tussen Ameland en Terschelling ligt het Borndiep. De zee is hier soms 30 meter diep.
Er zijn sterke stromingen, die veel zand verplaatsen. Daarom verandert de kustlijn voortdurend.
Kunst
En door al die getijden en woelingen ontstaan er spontaan kunstwerkjes.
Kwal
Zandplaat Het Bornrif
5. Scheepswrakken en groene stranden
Eén van de mooiste en meest uitgebreide stranden van Nederland ligt op Ameland. Globaal tussen Ballum en Hollum. Het strand is heel breed, omdat er zo’n dertig jaar geleden een eiland is ‘’aangespoeld’. Dat is de zandplaat Het Bornrif. En die heeft ervoor gezorgd dat er vruchtbare klei op de oevers is aangeslibd, waardoor er weer plantengroei is ontstaan.
Er zitten hier natuurlijk ook veel wad- en broedvogels, er zijn binnenmeertjes en nieuwe zandplaten waar weer duinvorming plaatsvindt. Het is kortom een belangrijk natuurreservaat.
De zwarte stippen op de kaart zijn scheepswrakken. Door al die drukte hier aan de Noordzeekust ligt een aantal daarvan inmiddels onder het zand.
Paviljoen
Je kunt bij dit paviljoen beginnen. Dat ligt boven het plaatsje Ballum.
Er is een parkeerplaats voor auto’s hoewel de meeste recreanten hier gaan fietsen. Paden genoeg.
Uitzicht
Bezoek
Het is rustig op dit strand. Sommige mensen wagen zich ver de platen op. Maar dat wordt niet bepaald aangeraden.
Het Groene Strand
Er groeien hier zoutwaterplanten als lamsoor en zeekraal.
Maar er is ondergronds ook toevoer van zoet water uit de duinen, waardoor de plantengroei veel gevarieerder wordt.
Met noemt dit gebied Het Groene Strand. Konijnen en muizen zitten er ook al.
In de verte ontstaan op de zandplaten nieuwe duinen.
Wandelpad
Langs het Groene Strand gaat een wandelpad
Ballum
6. Een beschermd dorpsgezicht
Het kleinste dorp van Ameland is Ballum. Zo’n 350 inwoners. Een mooi intiem plaatsje met één lange straat en een paar zijstraatjes. Beschermd dorpsgezicht.
Anders dan in andere dorpen op het eiland staan hier vooral boerderijen. Er is een hotel en een paar restaurants met terras. Een ''nostalgisch'' museum is er en aan het eind van de Camminghastraat is het gemeentehuis van Ameland.
Ook Ballum kent een vrijstaande toren, die ooit als baken diende voor de scheepvaart.
Toren
De toren staat direct aan de straat. Gebouwd in het begin van de achttiende eeuw.
In 1870 werd hij verhoogd, zodat de scheepvaart zich erop kon richten. Daarnaast de voormalige hervormde kerk.
Hotel Nobel
Er zijn designkamers en suites. Het hotel heeft ook twee suites in de aanbieding in de voormalige hervormde kerk.
Op hotelkamers staan op Ameland de Nobeltjes vaak al klaar. Een lokale likeur.
Als je dat in de koffie doet -met slagroom- heb je een Amelander Koffie. Maar je kunt het ook drinken als -koud- aperitiefje.
Commandeurshuis annex boerderij (1779)
‘’Nostalgisch’’ museum
Gemeentehuis
De eerste Bosatlas
7. Een dam naar Ameland
Kijk eens naar deze kaart van Friesland. Het is een detail van de kaart van Nederland uit de eerste Bosatlas van 1877.
Meester Bos (Pieter Roelof) , leraar op de Rijks HBS in Groningen, vond dat hij geen aardrijkskundeles kon geven zonder atlas en maakte er toen zelf maar één.
Wat valt zoal op?
De Waddeneilanden zijn grof en vertekend. Vooral van Terschelling en Schiermonnikoog klopt maar weinig. Rottumerplaat heet Rottum. Die Bosch Plaat -what's in a name- bestaat daar tot mijn verrassing wel.
Verder worden veel namen afgekort. Ruimtegebrek zou hiervan de oorzaak zijn, maar dat klopt volgens mij niet. Kijk eens naar Hindel. Daar kan toch eenvoudig Hindeloopen staan. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor Holw. Ferw. en Hall. voor respectievelijk Holwerd, Ferwerd en Hallum.
Misschien was het wel te veel graveerwerk of wilde meester Bos zijn kaarten vooral leeg en overzichtelijk houden.
Het meest opvallende geografische kenmerk op deze kaart is de dam tussen het vasteland bij Holwerd en Ameland. Deze dam werd in 1871 aangelegd.
Dat gebeurde op initiatief van een zekere jonkheer Teding van Berkhout, die daarvoor de N.V. Maatschappij tot Landaanwinning der Friesche Wadden had opgericht. De dam was niet bedoeld als een wegverbinding, maar moest door aanslibbingswerken nieuwe landbouwgrond opleveren.
De dam stak maar een halve meter uit boven het hoogste waterpeil en was daarom uiterst kwetsbaar. Tien jaar later -toen de eesrte Bosatlas dus al verschenen was- bleek dat al, toen een deel van de dam bij een storm wegsloeg. Het jaar daarop volgde een ander deel en toen was er geen geld meer om de dijk te reconstrueren.
Restanten zijn nog steeds zichtbaar en wadlopers maken daar bijvoorbeeld gebruik van.
Later zijn er nog plannen geweest voor een vaste oeververbinding. De Staten van Friesland namen in 1937 met grote meerderheid zo’n plan aan, maar het is er gelukkig nooit van gekomen.
Hoe zag die dam er uit?
Vorige week was ik op het Duitse waddeneiland Spiekeroog. Dat is 45 minuten varen met een ouderwetse veerboot vanuit het plaatsje Neuharlingersiel in Oost-Friesland.
Tot halverwege het eiland ligt deze kilometerslange dam in de Waddenzee.
Misschien was het wel zoiets.
