Winter 1993/Voorjaar 2007

1. Klademo Hrvate: 'Wij slachten de Kroaten'

De witte container meet twee bij zes meter en heeft geen ramen. We slapen hier onrustig in gestapelde bedden. ’s Nachts gaan de T.L.-lampen uit om energie te sparen.
      Er ligt een aantal van deze containers op het terrein van de oude kazerne even buiten het stadje Beli Manastir in de Baranja. Het terrein is afgezet met drie rollen prikkeldraad.

Winter 1993; OOST-KRAJINA

Dit is de zogeheten onafhankelijke republiek Oost-Krajina (in rood: rechts).

 Eenzijdig uitgeroepen door etnische Serven.

 Met eigen vlag en eigen geld, maar niet erkend door de wereld.
      Het ligt in Oost-Slavonië en maakt deel uit van Kroatië.

Verderop in het westen van Kroatië ligt West-Krajina (in rood: links), een eveneens illegaal uitgeroepen Servische republiek.

  

Het is ingewikkeld & verwarrend en staat voor de chaos, die nu al een aantal jaren heerst in het voormalige Joegoslavië .

Ik ben hier met Fred Stroobants om een radioprogramma te maken over Belbat, het Belgisch V.N. bataljon dat in dit gebied de vrede moet handhaven. Iets meer naar het zuiden zit een Russisch bataljon, dat de omgeving van de verwoeste stad Vukovar moet bewaken.

  

 

Bankbiljetten

 
 

500.000 Dinar van de Narodna Bank; Servische republiek Krajina

ONAFHANKELIJK  

In de Baranja en in Vukovar woonden tot in 1991 Kroaten, Serviërs, Hongaren en Slowaken zonder veel problemen met elkaar. Na de val van het IJzeren Gordijn werden april 1990 vrije verkiezingen in Kroatië gehouden, waarbij de partij van de Kroaat Tudjman de meerderheid kreeg.
       De Servische minderheid in Kroatië kreeg een aparte status en eiste na de Kroatische onafhankelijkheid op 25 juni 1991 autonomie.
      De etnische spanningen namen toe en het beruchte Joegoslavische Volksleger JNA bezette de Baranja, waarna Vukovar volledig werd afgesloten van de rest van Kroatië.
      Servische paramilitaire eenheden trokken zingend de stad in met de volgende tekst:

Slobo, daj salate, bide mesa bide mesa, klademo Hrvate: 
     
Slobo (Slobodan Milosevic), breng de salade. Wij zullen het vlees brengen, wij zullen het vlees brengen, wij slachten de Kroaten.

VUKOVAR IN PUIN  

Vukovar werd geheel verwoest. Ook de dorpen in de Baranja werden kapot geschoten. Overal zaten kogelgaten: in lantaarnpalen, telefoonmasten, huizen, kantoren, bomen, verkeersborden; overal.
      Kroaten ontvluchtten massaal dit gebied en veel Kroatische huizen werden ineens bewoond door Serven. Ook door Serven, die nooit in dit gebied hadden gewoond.

De taak van de Belgische militairen was in de praktijk uiterst moeilijk. 
      Zij moesten Serven en Kroaten uit elkaar houden. Dat op zich was eenvoudig, want vrijwel alle Kroaten waren verdwenen. Het werd pas moeilijk als er Kroaten waren, die wilden terugkeren!
      Daarnaast moesten zij de Serven ontwapenen, maar ze mochten daarbij geen geweld gebruiken. De Serven die heel veel wapens hadden, weigerden hieraan mee te werken. Zij bleven schieten. Iedere nacht hoorden wij dat. Van oud op nieuw urenlang. Er werd toen ook op de kazernegebouwen geschoten.

                                                          Audio 38 (1'43")

SOCIALE PATROUILLES  

Een moeizame missie dus. En dat gold ook voor de Russen in Vukovar. Regelmatig gingen de Belgen op nachtpatrouille. Ze deden dat om te intimideren; om te laten zien dat ze er waren. Zij hadden witte en blauwe lampjes bij zich. Overdag hielden ze zogeheten sociale patrouilles, waarbij ze ondermeer koekjes en snoepjes aan de kinderen uitdeelden.
      Dit weer tot woede van de gevluchte Kroaten, die dit natuurlijk te horen kregen.

Voorjaar 2007

Ik ben terug in de Baranja. Beli-Manastir ligt er rustig bij. De gevluchte Kroaten zijn terug, nadat Oost-Slavonië in januari 1998 (na het Dayton-akkoord uit 1995 van Parijs) weer in handen kwam van de Kroaten. Hun eis die ze altijd en overal uitten, dat ze iedere millimeter van de Krajina zouden terugveroveren werd werkelijkheid.

Gevluchte Kroaten kwamen terug; veel Serviërs verdwenen. Een aantal bleef. Soms kregen zij overheidsbaantjes en op de basisschool mocht zo nodig het Cyrillisch schrift worden gebruikt.

 

Maar het is duidelijk, dat de Kroaten het hier weer geheel voor het zeggen hebben.

      Het is er rustig; de kogelgaten zijn gedicht, nergens zie ik Cyrillische tekens en in de restaurants wordt weer gewoon chevapcici en racnici geserveerd. (Kroatische! en geen Servische, hoewel het verschil niet echt te proeven is).

  Als wij de grens Kroatië -Servië over gaan wordt ons geen haarbreed in de weg gelegd.

 

2.HET ONGERIJMDE: Osijek

(Door Peter Flik te Hongarije)

Dit is een vraag die ik wel vaker krijg: waarom toch zoveel belangstelling voor Oost Europa? Zoveel zelfs dat je er woont. Met het beantwoorden van de vraag kom je tal van valkuilen tegen. En soms loop ik er ook nog in.
      In mijn vroege jeugd woonde ik in Nederland en het viel me op hoe ordelijk alles was. Alsof iemand in de nacht, terwijl je sliep, alles aan het opruimen was geweest. En soms benauwde me dat ook wel. Een eerste vakantie in België opende mijn ogen. Wat een weldadige chaos her en der. Rooilijnen in de steden en dorpen? Soms wel, maar vaak ook niet. Je huis diep paars verven? Geen probleem. Na sluitingstijd van een restaurant nog willen eten? Het kon soms. Een huisje gehuurd op een camping. Bij aankomst bleek er geen bed meer in te staan. De campingeigenaar reageerde naar mijn hart: wie zou die bedden hebben meegenomen? Neem maar een ander huisje was de oplossing.
      In de loop van de jaren ging ik steeds meer van de Belgische ongerijmdheden houden. Later bezocht ik steeds vaker nieuwe landen met hun ongerijmdheden. De toenmalige DDR spande de kroon. In de hoofdstad Oost Berlijn waren wel plattegronden van de stad te koop, maar West Berlijn was wit en er bestonden geen straten daar. Op de hoge teeveetoren in Oost werd je door DDR-gidsen rondgeleid, waarbij zij er streng op toezagen dat men niet aan de westkant van die toren kwam, waar uitzicht op West Berlijn was.
      Bij het verhalen van belevenissen in Oost-Europa werd vaak een tegenwerping gemaakt: of ik dan niet op de hoogte was van de terreur waaronder bijna de gehele bevolking te lijden had. Ik kon niets anders zeggen dan dat ik dat wel wist, maar dat ook verschillende werkelijkheden naast elkaar konden bestaan. Ga maar eens naar het Concertgebouw in Amsterdam en zie dat in de grote zaal Beethoven wordt gespeeld terwijl ergens in de kelder een toiletjufrouw met één been tegen een hongerloontje haar vervelende werk doet. Die werkelijkheden bestaan gewoon naast elkaar.

Osijek Kroatië

Onlangs maakten we een tochtje door Kroatië en kwamen in Osijek. De foto's tonen mijn voorliefde voor het ongerijmde. Mijn lievelingsfoto? Die van de gratis koffie voor twaalf Kuna!

 

 

Zonder ramen

           

 

Hangspullen

           

 

Stadsrondrit

 

Herfst 2009:KRK

3.De brug naar het groen

Vlak voor de kust van Kroatië ligt één van de grootste en mooiste eilanden van de Adriatische zee: Krk.

Groen, heuvels, bossen.
Oude verstilde dorpjes, wallen, smalle straatjes.
Ruige kusten, kale rotsen, witte stranden.
Kerkjes, havens , restaurants, terrasjes.
Vis, lamsvlees, wijn, olijfolie.

      Zo’n 18.000 inwoners en dat waren er begin vorige eeuw nog meer dan 20.000.

Je kunt Krk vanuit Rieka bereiken via een brug die ruim 1300 meter lang is. Je betaalt dan 30 kuna voor een retourtje (ca. 4 Euro).

      De brug werd in 1980 geopend en heette toen de Titov most (Tito brug).
Nadat Joegoslavië uiteenviel en Kroatië een onafhankelijke status kreeg, werd die naam veranderd in Krcki most (Krk brug).

      Tito werd namelijk geboren in Ljubljana, dat nu de hoofdstad is van Slovenië .

Krk stad

  

Krk stad: Wallen

Baska: Strand

Baska:Strandtent

Baska: Boulevard

 

Vrbnik: Kerk met kogelgaten

Punat: Haven

Punat: Verkeersbord

 

Weg naar Stara Baska

Stara Baska

Stara Baska: Haven

 

4. Dorp zonder klinker op eiland zonder klinker

    

 

 

 

 

 

                                                       TE:

 

 

 

 

 

 

   

 

 

Herfst 2009

5. SLAGREGENS & HAGELSTENEN

Het was op weg nummer 104 van Valbiska naar Malinska op het Kroatische eiland Krk in de Adriatische zee. 
      Twee uur in de middag.
Vrijwel windstil, een zonnetje en een graad of 22.

      Zomaar ineens werd het donker. Bliksemschichten, slagregens, felle windstoten.
Het zicht was minder dan een meter.
      Ik zette de auto ergens aan de kant van de weg.

Toen vielen er hagelstenen zo groot als pingpongballen. Het onweer hield een uur aan.
Daarna werd het weer windstil. De bumper van mijn auto zag er na afloop zo uit.

 

 Geknakte bomen & gezonken schepen 

In de haven van het dorpje Malinska stond het water nog heel hoog.
      Er bleken bomen geknakt, wegen ondergelopen en een paar bootjes gezonken.

De volgende dag scheen de zon weer volop en liep het kwik op tot boven de 25 graden.

 

 

6. Een rommelig Oostblokstadje

 

De mensen in Virovitica kijken bijna allemaal stug, onverschillig & nors. Het zijn er zo’n 16.000.
      Ze hebben zich kennelijk aangepast aan het plaatsje, dat een wat uitgeleefde indruk maakt. Kleine rommelige winkeltjes, veel oude Sovjetflats, een marktje hier; een uitdragerij daar.
      Het ligt in het noordoosten van Kroatië in de regio Slavonië. Het oude Oost-Europa dringt zich hier nog moeiteloos op.

 

Sovjetflat

Het contrast met de hoofdstad Zagreb en de behoorlijk welvarende steden in Istrië en aan de Adriatische kust is erg groot. In Virovitica kom je niet zo toevallig. Tenzij je net over de grens in Hongarije woont en verse vis wilt kopen.
      Want dat is er iedere woensdag, hoewel het op voorhand nooit duidelijk is hoe divers het aanbod zal zijn.

Binnenplaats



Balkonnetjes


Soort versiering

 

 

Zomer 1968/ Herfst 2009. Crikvenica

7. Jong, naïef & twee maanden zwanger

We waren jong en twee maanden zwanger. Vrijwel geen geld.
       Het was juni 1968.

In Tsjecho-Slowakije was eerder dat jaar de Praagse lente begonnen onder leiding van Alexander Dubcek, de Vietnamdemonstraties namen toe na de bekendmaking van het bloedbad in My Lai, Andy Warhol overleefde ter nauwer nood een moordaanslag en Robert Kennedy werd doodgeschoten.
      In Rotterdam werd het kortste metrolijntje ter wereld geopend.

We besloten om met vakantie te gaan, want daar zou de komende jaren niets meer van komen
      Liftend naar Joegoslavië. 
Van Amsterdam naar Tilburg ging het goed. Daarna stokte het. We kochten een treinkaartje naar Ljubljana (retour), waarna het grootste deel van ons geld op was. 
      Na ruim twee dagen arriveerden wij in een bloedhete stad. 
Wij liftten naar de kust en kwamen terecht in het badplaatsje Crikvenica aan de Adriatische Zee.

 

Geen tent; geen kleren;geen voedsel

 

Mevrouw Sobolovic 

We hadden weinig kleren, geen tent, geen voedsel, geen drinken. En natuurlijk geen geld om een hotel te betalen.
      Desnoods gingen we werken en we zouden alles aanpakken.
Een zekere naïviteit kon ons niet ontzegd worden.
      Op het kantoor van de plaatselijke VVV was de aardige mevrouw Sobolovic. 
Zij sprak Engels en Duits en volgde een cursus Frans.
      Toen zij in de gaten had dat wij niet zoveel geld hadden en bovendien Frans spraken stelde zij voor, dat wij bij haar in huis konden logeren.
Wij konden dan op haar huis passen en met haar ‘t Frans oefenen.

Genereus aanbod 

Dat was uiteraard een genereus aanbod dat wij met beide handen aangrepen.
       Mevrouw Sobolovic was tien dagen een voorbeeldig gastvrouw.
Ze maakte iedere dag eten, we kregen drinken en werden vertroeteld. 
      Wij voelden ons al vrij snel opgelaten en benadrukten dat we niet zoveel geld hadden. Wij konden haar voor al die liefde en aandacht niet ’betalen’.
We ruimden af en hielpen met de afwas. Op ons aanbod om ook eens eten te maken ging ze niet in.
      Boodschappen doen vertrouwde ze ons ook niet toe.
Maar mevrouw Sobolovic benadrukte dat ’t allemaal geen probleem was en dat zij er plezier in had om ons te verwennen.

Omstreden vertrek 

Op de dag van ons vertrek bleek toch dat zij het één en ander van ons verwachtte.
      We hadden een flesje slivovic voor haar gekocht en gaven haar vrijwel al ons overgebleven geld.
Dat was overigens niet zoveel en toen bleek mevr. Sobolovic ernstig teleurgesteld.
      Ze ging weer Engels praten in plaats van Frans.
''Ik heb voor jullie gezorgd alsof jullie mijn eigen kinderen waren''.
      Onze opmerkingen dat wij het allemaal diverse malen hadden aangekaart werden genegeerd.
Toen wij vertrokken keek zij ons met een hoogst verwijtende blik na.

 41 jaar later

  

We zijn ruim 41 jaar later terug in Crikvenica. Dat ligt nu in Kroatië  
      De badplaats is stil. Het seizoen voorbij.
Een enkele badgast; een enkele voetganger.
     

Het gammele VVV-kantoortje van toen is veranderd in een luxe gebouw. 
      Niemand daar heeft ooit van mevr. Sobolovic gehoord.  
Het huis waar we verbleven (rechts op de foto hieronder) is drastisch verbouwd.
      Ook voor de huidige bewoners is mevrouw Sobolovic een grote onbekende.
En dat is jammer want we hadden graag alsnog iets voor haar willen terugdoen. 

We hadden toch wel zwoele herinneringen aan Crikvenica, maar nu viel het allemaal knap tegen.
      Na een halve dag zijn we maar weggegaan uit het plaatsje. 
Het blijft ook een beetje bitter allemaal.