Het einde van de wereld
(Door Theo Uittenbogaard)
Na een reis van in totaal 36 uur, in juni 1995, tenslotte over een zich immer verder uitstrekkende watervlakte waar geen einde aan leek te komen, landde de VPRO-cameraploeg en ik, als enige 3 overgebleven passagiers op die United Airlines-vlucht HNL-MAJ, op een angstig smal strookje koraal midden in watjenoemt Grote Oceaan. Op Majuro, de hoofd’stad van de Marshall Eilanden. Ongeveer het verst van Nederland mogelijk verwijderde plekje op aarde. Om op die strip te kunnen landen werd het autoverkeer langs de landingsbaan even stilgelegd. Zo smal was het.
We werden opgewacht door een zenuwachtige Amerikaanse jongeman die ons zou assisteren. Hij was ons opgedrongen door het US Ministery of Agriculture.
Agriculture ? US ?
Wij dachten toch dat de Marshalls onafhankelijk waren sinds 1979. Snel kwamen we erachter dat de Marshalls onder volledige controle staan van de VS, en dat onze 'assistent' als kennelijke opdracht had, ons juist wèg te houden van informanten.
Zo zou de burgemeester van het atol Rongelap, John Anjain, die ik eerder in Washington bij een hoorzitting van het Amerikaandse Congres, had ontmoet, als getuige en slachtoffer van een Amerikaanse atoombom-test boven het Bikini-atol in 1954, en die op Majuro woonde, niet aanwezig zijn. Hij was er wel.
En zo moest ik van de kleinzoon van diezelfde burgemeester horen, dat in een laboratorium op Majuro zojuist de evaluatie voltooid was van de laatste tests betreffende het niveau van de na 40 jaar nog steeds aanwezige radioactieve straling op Rongelap. Op de dag van ons vertrek van Majuro, hadden we op het allerlaatste moment, op weg naar het vliegtuig, de 'assistent' van ons kunnen afschudden, en in de 20 minuten, die ons restten in dat test-laboratorium opnamen kunnen maken voordat we naar een atol verderop zouden afreizen.
Kwajalein
Kwajalein, het atol verderop -op 350km- bleek een volstrékt Amerikaanse aangelegenheid. Net zoals de 29 andere atollen (1100 eilanden) van de Marshall Eilanden, die middels het 'Compact of Free Association' tot 2066 'verhuurd' zijn aan de VS. Op Kwajalein bleek het hoofdkwartier van het US Pacific Command gevestigd waar het grootste satellietvolgstation ter wereld is opgesteld, en de Ronald Reagan Ballistic Missile Defense Test Site operationeel is.
Daar mochten we na de landing niet eens naar buiten kíjken van de autoriteiten, laat staan filmen. We mochten er ook niets van wéten, zelfs. Zo geheim was het. We werden via een honderden meters lange loopbrug zonder vensters naar de aanlegsteiger van het pontje begeleid.
Want we hadden wel toestemming te filmen op het naastgelegen eilandje Ebye. Dat toen al bekend was als het allerdichtstbevolkte plekje op aarde (met zo'n 15.000 personen op eenderde vierkante kilometer) waar de bewoners, en nazaten van bewoners van Rongelap al decennia op repatriëring naar hun eigen eiland wachtten. En hun dagen daar in volstrekte ledigheid doorbrachten. Met de pick-up truck een rondje rijden over de enige straat. Naar suffe liedjes op Radio Ebeye "Your Radio Station Under The Sun" luisteren. Gokken in een hal met one-armed-bandits. En ingevlogen Amerikaans supermarktvoer eten. Zelden zo'n massieve hoeveelheid morbide obesitas gezien. Maar wel wordt regelmatig zorgzaam hun gezondheid getest, op een Amerikaans oorlogsschip, waarin een laboratorium van het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (- daar issie weer) voor de de meting van schildklierkanker en andere stralingsziekten.
67 Atoombommen
Tussen 1946 en 1958 werden boven diverse atollen van de Marshall Eilanden 67 atoombommen tot ontploffing gebracht. In 2008 eisten de bewoners van Rongelap voor de zoveelste keer openbaarmaking van álle testresulaten, die hen steeds onthouden waren. Toen werd bekend, dat bewoners in 1954 toen de H-bom boven Bikini ontplofte -en ver erna-, zoals ze al vreesden, moedwillig als proefkonijn waren gebruikt. Niet alleen omdat ze niet geëvacueerd werden toen de bomtest zou plaatsvinden, maar ook toen de Amerikanen hen daarna, zonder hen te waarschuwen, toch hun traditionele, doch radioactief besmette, voedsel dat ze op hun eiland aten (vis, cocosnoot, maniok) lieten eten. En hen, tijdens hun jaarlijkse check-up, ook nog opzettelijk injecteerden met beetjes radioactief materiaal. Om de effecten van cumulatieve radioactieve straling op het menselijk lichaam te kunnen monitoren. Op dat drijvende Landbouw/laboratorium buitengaats. Ten dienste van de wetenschap.
< https://www.youtube.com/watch?v=6sLq85o_wgg>
Reisbureau UITJE