EVEN IEMAND AAN DE KAAK STELLEN

IJzeren band om de nek

Als je even buiten de vesting van Heusden bij de Bergsche Maas je auto parkeert kom je zomaar deze paal tegen.
      Kijk er eens naar. Het is een schandpaal, een zogeheten kaak.
Misdadigers konden hier aan de kaak worden gesteld.
      Zij kregen dan de ijzeren band (foto hieronder) om hun nek.
Het is een paal van het voormalige waterschap De Hoge Maasdijk. (Gerenoveerd in 1992)

Schavot

Waar het aan de kaak stellen oorspronkelijk vandaan komt is niet duidelijk. Het werd al in de Middeleeuwen gebruikt.
      Toen werd volgens het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands de term op de kaak stellen gebruikt.
De kaak zou dan een schavot zijn geweest, waarop wetsovertreders ’tentoongesteld’ werden.
      Dit schavot zou later vervangen zijn door een schandpaal.

Radbraken

Het rad boven aan de paal komt in Heusden veel voor. Het zit in het stadswapen.
      Ook de herkomst van dit rad is niet duidelijk. Er circuleren een paar mogelijkheden.

De aardigste in dit verband is een verwijzing naar de patroonheilige van Heusden, de Heilige Catharina van Alexandrië. Een uitermate intelligente mevrouw, die leefde in de vierde eeuw na C.

 Keizer Maxentius wilde met haar trouwen, maar dat weigerde ze omdat ze haar maagdelijkheid aan de Heer had toebedeeld. 

      De keizer liet haar toen radbraken, een foltering waarbij het slachtoffer op een rad wordt gebonden, waarna de botten worden gebroken met hulp van ijzeren staven.

 Michelangelo Caravaggio maakte in 1595 dit schilderij van Catharina. 

      Kijk eens naar het rad op dit schilderij en vergelijk het met het wiel op de schandpaal.

 Zou kunnen. Toch?