Donker Afrika; Zimbabwe, Botswana, Namibië & Zambia 
      
      (Bavianen, krokodillen, olifanten , bastards & westerse arrogantie)

In 1995 maakte ik een reis naar zuidelijk Afrika. Donker Afrika.
      Zimbabwe, Botswana, Namibië & Zambia
Daar schreef ik de afgelopen jaren een paar verhaaltjes over, die ik hier bij elkaar heb gezet  

 

Victoria Falls Zimbabwe

Najaar 1995

 

Bavianen afschieten

Ik hoor een schot.

Dat is raar.
      Want ik lig in bed op een luxueuze kamer in één van de meest prestigieuze hotels ter wereld; het Victoria Falls hotel bij de beroemde watervallen in Zimbabwe.

Het is half zes in de ochtend en het begint voorzichtig licht te worden.

 

Ik sta op; schuif de gordijnen opzij en kijk naar de keurig aangeharkte tuin met al die hagen, Engelse gazons en Mangobomen.

Verderop schijnt iemand met een lantaarn.
      En dan hoor ik opnieuw een schot.

ACTIE?

Je kunt dan een paar dingen doen.

----Gewoon doorslapen en doen alsof je niets gehoord hebt.

----Je kunt een ontbijtje nemen. Dat kan in dit hotel al vanaf een uur of vier. Verse jus, lekkere koffie, knapperige broodjes, gepocheerde en gebakken eitjes, spek, ham, saucijsjes, yoghurt en lonkend fruit zorgen ervoor dat je de schietpartij gewoon vergeet.

----Je kunt naar buiten gaan en kijken wat er aan de hand is.

Ik kies voor het laatste. Schiet wat kleren aan en loop naar de plek waar ik licht zag.
      Daar staat een donkere man in uniform. Hij heeft een karabijn in zijn handen. Op de grond liggen twee bavianen.
De man heeft ze doodgeschoten.
      Hij ziet mij aankomen en kijkt vriendelijk lachend.

      ‘Waarom doet u dat?’, vraag ik maar eens.

De man trekt een nog bredere grijns en legt uit, dat hij die opdracht heeft gekregen van de directie van het hotel.
      De apen klimmen namelijk in de mangobomen en eten het fruit op.
De hotelgasten houden daar niet van.
      Die komen weliswaar naar Zimbabwe om naar apies en andere beesten te kijken, maar diezelfde beesten mogen vooral niet te dichtbij komen.

Hij legt de bavianen op een kruiwagen. Groet mij vriendelijk en beent weg.
      Ik kijk hem volkomen verbijsterd na.

OUD-KOLONIAAL

Het is een merkwaardig hotel. Ik ben er tien dagen geweest. Er waren alleen maar blanke toeristen.
      In het restaurant moest je een jasje aan en een stropdas voor. Voor 10 US $ te huren.

Op iedere blanke was een zwarte bediende. Een overigens zeer begeerd baantje.
      De bediendes verdienden in 1995 -omgerekend- vijftien Euro per maand. Maar ze vingen natuurlijk een veelvoud aan fooien.
Nobelprijswinnares Doris Lessing, die in het voormalige Rhodesië geboren werd, schrijft er in haar boek ‘Terug naar Afrika’ het volgende over:

‘In het oud-koloniale Victoria Falls Hotel, één van de heerlijkste hotels ter wereld: ruim, dromerig, traag, koel in de grote hitte- de ideale locatie voor een film van Merchant-Ivory- stond een zwarte jongeman te pronken met zijn nieuwe jeans‘.

Regenbogen

Binnen vijf minuten ben je vanuit dit zwaar bewaakte hotel bij de beroemde watervallen, die op de grens van Zimbabwe en Zambia liggen.

 

Over een lengte van twee kilometer stort het water van de Zambezi zich zo’n honderd meter naar beneden.

Een uiterst spectaculair schouwspel.

Soms zie je zes regenbogen tegelijk.

ONTDEKKING

De watervallen werden op 16 november 1855 ontdekt door David Livingstone.
      Althans: zo luidt de tekst op de sokkel van zijn standbeeld.

Dat is natuurlijk onzin. Een voorbeeld van westerse arrogantie en blank machtsdenken.
      Die watervallen bestonden al honderdduizenden jaren.

De plaatselijke bevolking spreekt ook helemaal niet over de Victoria Watervallen, maar heeft het over Amanza Thunquayo, oftewel ‘Water dat als rook opstijgt‘.
      En liever nog over: Mosi oa Tunya en dat betekent ‘Rook die dondert‘.

Anno 2008 is de bezettingsgraad van het hotel niet hoger dan 30%.
      Het narcistische en dictatoriale schrikbewind van Mugabe heeft ervoor gezorgd dat de toeristenindustrie in het land volkomen is ingestort.

LIVINGSTONE ZAMBIA

Als je toch naar die watervallen wilt, kun je maar het beste naar het stadje Livingstone in het zuiden van Zambia gaan.
      Daar kun je een bus nemen naar de watervallen. Een fiets huren kan ook.
Je kunt het zelfs lopen. Een kilometer of tien.

Livingstone is overigens een arm en armoedig stadje. Weinig karakteristiek.
      Aan de rand bevinden zich verschrikkelijke krottenwijken. In het centrum wemelt het van de hoeren, zwartgeldwisselaars en bedelende kinderen.

Op de plaatselijke muntbiljetten -de kwacha- staan de watervallen prominent.
      Op het biljet van honderd kwacha staat een zwarte man, die zijn ketens doorbreekt.
Hij wordt vergezeld van een buffel. Daartussen: Mosi oa Tunya.

 

 

 

 

Katima Mulilo Namibië

Najaar 1995

 

Een Olifantenbot

Godfrey heeft het niet op olifanten.
‘Ze kunnen heel agressief worden. En dan moet je echt maken dat je weg komt’.

We hebben zojuist de Ngoma bridge over de drooggevallen Chobe rivier genomen.
      De grens in het zuiden van Afrika tussen Botswana en Namibië
Dit is de Caprivistrip, een strook grond in het Noordoosten van Namibië .
      Bijna 500 kilometer lang en soms niet meer dan 25 kilometer breed.

De weg door de Savannen is onverhard en slecht. Kuilen, stenen. Soms moeten we rotsen op de weg ontwijken.   
      Zebra’s zien we, herten, impala’s , giraffes, bisons en gnoes.
Bij een waterplaats een enkele leeuw. Struisvogels. Arenden.

En dan zijn er die zwarte olifanten. Ze steken in groepjes de weg over.
      Als ze blijven staan blijft Godfrey ook staan.
Hij laat een ruimte open van zeker 50 meter. Neemt nauwkeurig de weg op en taxeert hoe hij weg kan rijden als een olifant ineens op de auto zou willen afrennen.

Godfrey komt uit het kleine stadje Victoria Falls in Zimbabwe. Vlakbij de beroemde watervallen, die over een lengte van twee kilometer zo’n honderd meter omlaag vallen.
In het koloniale witte Victoria Falls hotel had ik hem ontmoet. Ik wilde naar Botswana, Namibië en Zambia en zo weer terug naar Zimbabwe.  
      Bovendien moest ik ontdekken of hier inderdaad het enige vierlandenpunt ter wereld bestaat.
(Daarover een andere keer meer)

Godfrey had de juiste auto en wilde dolgraag een leuk bedrag verdienen.
      ‘We moeten wel improviseren’, zei hij. ’Bij die grensovergangen doen ze soms behoorlijk vervelend’.

BASTARDS. BLOODY BASTARDS

Dat bleek direct bij de grensovergang Kazungula tussen Zimbabwe en Botswana.
      We moesten met de auto moest door een plas met desinfecteringsmiddel rijden en daarna in een bak met datzelfde spul gaan staan.
Achter ons kwam een auto met een Botswaans kenteken. De chauffeur mocht over een ander deel van de weg gewoon doorrijden.
      ‘Ze zijn een beetje gek hier’, zei Godfrey.
      ‘Alle buitenlanders moeten door die bak rijden, maar hun eigen mensen niet. Die kunnen kennelijk niets oplopen.
      'They're bastards, zei hij.'Bloody bastards.’

We rijden in Botswana door het Chobepark. In de Chobe Game lodge kunnen we logeren voor 300 US $.
      Een krankzinnig hoog bedrag. Een gemiddeld jaarsalaris in dat land.
We kunnen ook de ‘Koninklijke suite’ nemen voor 2.500 US $.
      ´Daar hebben Richard Burton en Elizabeth Taylor nog geslapen’, meldt de portier trots.
       ’Er staat een foto van hen op de kamer’.

       ‘Zie je wel’, zegt Godfrey.
       ’Ze zijn gek die Botswanen. Hartstikke gek’.

We kunnen uiteindelijk voor niet meer dan 15 US$ terecht in een hotelletje in Kasane.
      Een zeer armoedig stadje met heuse krottenwijken.
Als Botswana inderdaad het rijkste land van zwart Afrika is, dan is die rijkdom aan Kasane voorbijgegaan.

GEOGRAFISCH FENOMEEN

De Caprivi-strip is een geografisch fenomeen.
      Tot de eerste wereldoorlog was Namibië Duits Zuidwest Afrika. De Duitsers hadden ook Tanganyika (globaal het huidige Tanzania) in hun bezit.
In hun koloniale expansiedrift wilden ze dwars door Afrika een corridor maken, zodat je voortdurend over Duits grondgebied van de ene kolonie naar de andere kon gaan.
      Ze ruilden Zanzibar en Helgoland voor de strip.
Het is ze overigens maar ten dele gelukt omdat de Brit Cecil Rhodes het hen onmogelijk maakte.

EEN ILLEGAAL BOTJE

De weg wordt intussen steeds slechter.
’Er zitten hier te veel olifanten’, zegt Godfrey.
'Ze worden afgeschoten en dat is terecht ook'.

Ik besluit om hier maar geen stelling in te nemen.

        ‘Kijk maar naar die jonge bomen‘, zegt hij. 
        ’Die worden kaal gevreten door die beesten. 
        Als ze niet worden afgeschoten is het hier binnen tien of vijftien jaar een woestijn.
        Net als de rest van dit land.’

De bewijzen voor dit gedrag kun je aanraken.
      Op tal van plaatsen liggen olifantenbotten.

Ik besluit om één zo’n bot mee naar huis te nemen.

(Waarschijnlijk is het een borstwervel, maar als u het beter weet laat dan een bericht achter via mijn rubriek Opmerkingen)

DRIJVENDE BAR & KROKODILLEN

Het is al donker als we in het stadje Katima Mulilo aankomen.
      Daar ligt aan de rivier de Zambezi lodge.
De volgende dag zie ik dat er hoge hekken om het resort staan.
       Op de oevers van de Zambezi wemelt het namelijk van de krokodillen.
Op iedere twee vierkante meter zit er één.

Bij de lodge hoort een drijvende bar, die ’s middags van vier tot zes uur open is.
       Je moet ernaar toe over een wankel bruggetje.
Daaronder zie je overal de krokodillen.
      Aan de bar zitten mensen uit Katima Mulilo.
Ineens gooit er iemand een stukje vlees naar buiten, waarna de krokodillen met opengesperde bek omhoog komen.
      Ze moeten erg lachen om mijn schrikreactie.
Na twee borrels besluiten Godfrey en ik om op sapjes over te gaan.
       We moeten nog over dat bruggetje terug. En een hapje eten in het restaurant.
Er staat namelijk krokodil op het menu.

 

Kazungula Botswana

Najaar 1995

Bezeten op zoek naar een vierlandenpunt

 

 

Onbekend continent 1880

Kijk eens naar deze kaart van Afrika. 1880. Een vrijwel volkomen onbekend continent.
      De Turken zitten nog in delen van Tunesië, Libië , Egypte en Soedan. De Portugezen hebben al bezittingen in Angola en Mozambique.
De Engelsen hebben Nederland definitief uit Zuid-Afrika verdrongen en de Fransen zijn actief aan de Westkust.
      De rest is een donker gebied, waar -zo wordt meer en meer in Europa bekend- veel te graaien valt.

Het grote graaien tot 1914

Kijk maar naar de kaart hieronder. 1914.  Het continent is in ruim dertig jaar opgedeeld.
      De grenzen zijn getrokken door ambtenaren aan tekentafels.
Soms speelden ze een spelletje poker en moesten bij verlies de grenzen verleggen.
      Frankrijk, Engeland, Duitsland en Portugal worden de grootgrondbezitters.
België krijgt in Kongo zijn eigen kolonie. Italië en Spanje doen ook nog een beetje mee.

 

Gelukszoekers & andere criminelen

 

Afrika wordt overspoeld door goud- diamant- en andere gelukszoekers, door een nieuwe lichting slavendrijvers, kolonisten, avonturiers, missionarissen en zendelingen, door militairen, landrovers en andere criminelen.
      Slechts Ethiopië en Liberia - gesticht door ex-slaven uit de V.S.- blijven onafhankelijk.

Vooral de Duitse expansiedrift is opmerkelijk.
Ze zitten in Togo, Kameroen , Tanzania (Duits Oost-Afrika) en Namibië (Duits Zuidwest-Afrika ).
      In 1890 sloten de Duitsers met de Britten het zogeheten Zanzibarverdrag.
      Engeland kreeg Zanzibar in ruil voor Helgoland. Bovendien kregen de Duitsers de strook grond van circa 450 kilometer in het noordoosten van Namibië .
      Dit is de Caprivistrip, vernoemd naar Georg Leo Graf von Caprivi, van 1890 tot 1894 Rijkskanselier.

De Duitsers hadden nu toegang tot de Zambezi, maar wilden eigenlijk dwars door Afrika een corridor oprichten, die de Duitse kolonies Zuidoost Afrika en Oost Afrika met elkaar zou moeten verbinden.
      Dat is ze niet gelukt.
Maar het gevolg van deze ruil was, dat er in zuidelijk Afrika een soort vierlandenpunt ontstond tussen Namibië , Botswana, Zambia en Zimbabwe.
      Het enige in de wereld.

 

De waarheidsvinding

Omdat ik de onblusbare gewoonte heb om altijd op kaarten te kijken en in atlassen te bladeren, hield deze kwestie mij soms hevig bezig.
      Was dat nu een echt vierlandenpunt of leek het er maar een beetje op?
Ik probeerde daar informatie over te krijgen, maar dat lukte niet.
      Niemand die ik benaderde wist het of was er in geïnteresseeerd.
Tot 1995.

Ik ging een paar radioprogramma’s maken over het ranzige koloniale verleden van Afrika; over de verdeel- en heerspolitiek van een aantal Europese landen en over de gevolgen die dat allemaal met zich teweeg had gebracht.
      En passant zou ik kunnen uitzoeken of dat vierlandenpunt werkelijk bestond.
Maar ook toen was er geen informatie over te krijgen.
      Internet moest zich nog helemaal ontwikkelen en Wikipedia werd pas een aantal jaren later opgericht.

Ik sprak in Victoria Falls Zimbabwe met een historicus.
      Hij wist het niet.
Met een vierwiel aangedreven auto ging ik naar Botswana. In Kasane sprak ik met een soort stadsarchivaris. Hij wist het niet.
      Ik reed naar Katima Mulilo in de Caprivistrip van Namibië en kreeg in de Zambezi-lodge bezoek van een deskundige.

Hij wist alles van de onafhankelijkheidsbeweging, die zich verenigd had in de Caprivi Liberation Army, maar niets van grenzen.
      De grenzen waren daar volgens hem gewoon niet getrokken.
Ik heb 't er toen maar bij laten zitten

 

Kazungula

 

Ik reed terug naar Botswana, waar bij Kazungula (ten noordoosten van Kasane) een veerpontje vaart naar Zambia. De enige grensverbinding tussen die landen.
      Er was niets dat verwees naar een mogelijke toeristische attractie in de vorm van een vierlandenpunt.

 

Toen besloot ik mijn eigen punt te creëren.
      Kijk eens naar de foto hieronder.

 

 

 

Het punt in de Zambezi

De grenzen van de vier landen situeerde ik in de Zambezi.
      En als ik met de veerpont zou gaan zou ik vanzelf over het punt varen.
Ik was daar met Godfrey, een man uit Victoria Falls.
      Samen zouden we een fles champagne openmaken als we halverwege waren.

Het was later allemaal op de radio te horen.

 

 

Impalila-eiland

 

Boudewijn Büch ging een jaar laten ook maar op zoek naar het vierlandenpunt.

Hij maakte er in zijn serie De wereld van Boudewijn Büch een T.V.-programma van, dat werd uitgezonden op 18 mei 1996.
      Volgens Büch bestond het punt wel degelijk en lag het op Impalila-eiland.
Maar hij verklaarde dat het hem verboden werd om daar naar toe te gaan.
Zie (nogmaals) kaartje hiernaast.

 

Quadripoint

 

Op Internet wordt hier en daar nog steeds gespeculeerd over het wel of niet bestaan van dit Quadripoint..
      Er is geen eenduidigheid.
Maar het toerisme heeft vat op het onderwerp gekregen.
      Zowel op Impalila als Ntwala zijn lodges waar je voor behoorlijk veel geld een chaletje kunt huren.

Je kunt vandaar op Safari gaan, boottochten in luxe schepen of in uitgeholde boomstammen maken; je kunt vissen of anderszins recreëren.
      Als je maar niet in de rivieren gaat zwemmen, want de krokodillendichtheid daar is angstaanjagend groot.

Het toppunt van deze vakantie bereik je echter als je in een luie stoel gaat zitten, een drankje neemt en uitkijkt op mijn vierlandenpunt.

 

Ntawala                        Impalila