Sanna Marin en haar gave huid

Joop Wassenaar (Zutphen 1958) toog in de herfst van 1994 naar Finland om daar zo’n 25 jaar te blijven. Hij woonde in Nuutajärvi, Turku en Pori, leerde de taal vloeiend spreken en kan het ook schrijven. Inmiddels woont hij weer met zijn Finse vrouw Ulla tot wederzijds genoegen in Zutphen.
       Hiij schrijft onder het pseudoniem JoopFinland een boek over zijn Finse jaren. Twee weken na de Russische inval in Ukraïne schreef hij onderstaand verhaal als onderdeel van dat boek.
     
     Met de volgende kanttekening:  

‘’ De ironie wil dat ik in september niemand meer hoef uit te leggen wie Sanna Marin is, ook al wordt zij nu in de internationale media alleen maar in de schijnwerpers gezet vanwege haar privéleven en niet vanwege haar oppositie tegen het Finse Navo’ ’lidmaatschap’’.
     

De oorlog van een generatie

JoopFinland

Kruipen we vandaag eens in de jaloersmakend gave huid van Sanna Marin. Marin is de 36-jarige premier van Finland. Alles aan haar is jong. Marin jogt, fietst en skiet, gaat uit, eet zich lekker vol en valt daarna weer net zo makkelijk af en doet alles online. En net als andere mensen van haar leeftijd laat ze zich graag fotograferen en interviewen tijdens al deze bezigheden.

Sanna Marin is zo jong dat ze een dochter van zes heeft en zich zichzelf herinnert als dochter van zes. Maar ze hoopt dat haar dochter een betere kindertijd heeft dan zijzelf. Want Marin was zes tijdens de crisis van begin jaren negentig. En ze beseft donders goed dat zij nog goed uit die crisis gekomen is, vergeleken bij veel te veel van haar leeftijdgenoten.

De crisis van begin jaren negentig was het gevolg van het einde van de Sovjet Unie. Finland was tijdens de Koude Oorlog een satellietstaat van die Unie, met een economie die sterk verweven was met die van ‘Moskou’. In de jaren tachtig was Finland zeer welvarend, verreweg het rijkst van alle Sovjet-satellietstaten, en zelfs net zo rijk als de andere buurlanden Zweden en Noorwegen.

De economische crisis van 1991-1995 veranderde in een sociale en politieke crisis die tot op de dag van vandaag duurt, omdat de generatie van Marin de boot miste. Of beter gezegd: werd buitengesloten. Finland bleef net als de voormalige Oostbloklanden een semi-autoritaire en patriarchale samenleving, bestuurd door de mannen die in de Koude Oorlog ook aan het roer zaten.

Ondertussen diende zich in het leven van Sanna Marin en haar generatiegenoten die tweede crisis aan: die van het klimaat. In Finland verheugt men zich momenteel in een ‘ouderwetse’ winter met veel sneeuw en nog meer ijs, maar iedereen die zich er de winters van dertig jaar geleden herinnert weet dat die steeds uitzonderlijker zijn geworden.

Het bestrijden van de klimaatcrisis kon niet worden overgelaten aan de zestig- en zeventigjarige kerels die de boel begin jaren negentig hadden laten versloffen. Deze crisis mocht niet zoals die van toen een hele generatie overboord gooien. Het klimaat werd dus de absolute focus van haar beleid toen Marin drie jaar geleden andere jonge en vrouwelijke ministers om zich heen verzamelde.

Koud was Marin premier of de pandemie brak uit. Grenzen gingen dicht, het sociale leven kwam tot stilstand – weer dreigden vooral jonge mensen de dupe te worden. Van hen werd solidariteit gevraagd… met de oudere generatie die hen niets of in ieder geval heel weinig gegund had. Twintig procent van de Finse jongeren is werkloos. Dat is net zo veel als dertig jaar geleden…

Voor Sanna Marin en haar leeftijdgenoten zal de voorbije twee jaar hebben gevoeld als oorlog, een oorlog die een hele generatie in de as heeft gelegd. En zoals elk weldenkend mens dat na een oorlog doet, zal zij met de haren hebben uitgeroepen en besloten: ‘Dit nooit meer! Dit mag je ook je ergste vijand niet aandoen…’

Het begrip oorlog in Noordoost- en Oost-Europa verdient nadere duiding. De oorlog waarmee Sanna Marin is opgegroeid is een andere dan de onze, hier in West-Europa. Marin is geworden wie zij is in een cultuur waarin oorlog geen afschuw wekt maar aan het leven zin verleent. Een cultuur waarin men een heldenstatus nastreeft, liefde voor het vaderland belijdt, opofferingsgezindheid toont.

Finnen -maar dat geldt ook voor pak em beet Hongaren en Bulgaren- leren thuis, op school, aan de uni en in hun theater en literatuur dat de Tweede Wereldoorlog veel te vroeg is afgeblazen en dat de dag zal komen waarop ‘de vijand’ (meestal Rusland maar soms ook Duitsland) weer toe zal slaan en dus weer met verachting voor het eigen en andermans leven tegemoet getreden zal worden.

Sanna Marin zal zoals elke Fin een opa hebben gehad die zij niet gekend heeft maar die in het mooiste graf in zijn geboorteplaats ligt, onder een hakenkruis, tussen zijn ook aan het Oostfront gesneuvelde kameraden. De Fin legt elk jaar op onafhankelijkheidsdag bergen bloemen op die ‘helden’graven. Uit dankbaarheid. Want de strijd aan de zijde van Hitler bracht Finland onafhankelijkheid, zo is hem voorgekauwd.

Dus toen Putin met tanks en artillerie de Ukraine binnenreed was dat voor Sanna Marin niet zoals voor onze politici en opiniemakers iets ongekends of absurds of zelfs maar onverwacht. Ze heeft die beelden immers maar al te scherp op haar netvlies staan, uit de verhalen in de familie, uit de geschiedenisles op haar school, uit het televisieaanbod op onafhankelijkheidsdag…

Ze zal dus niet verrast zijn geweest maar fed up. Completely fed up. Haar eerste en tweede en ook derde gedachte zal zijn geweest: ‘No never. Die pandemie was genoeg. Die was mijn oorlog. Ik ga nu niet naar die van opa kijken…’ Voor de Finnen, de Hongaren, de Esten, de Moldaven begon twee weken geleden niet WOIII maar WOIIb…

De oorlog tussen Moskou en Kiev is dezelfde als die tussen Rusland en Georgië van vijftien jaar geleden. Een opa-oorlog, gestreden met conventionele om niet te zeggen antieke wapens, en vanuit een gedachte die alleen maar uit de hoofden van zestig- of zeventigjarige mannen kan komen: de strijd om een paar grenzen, het schijngevecht om de natiestaat.

Van Moldavië tot en met Finland leeft de gedachte dat dit een Europese oorlog is. Een oorlog in Europa. In Bulgarije, Polen, Slowakije wil men af van de denigrerende status van Oost-Europeaan. De Finse president noemt het conflict in de Ukraine al tien jaar een Midden-Europees probleem. Hongarije afficheert zichzelf als ‘de bakermat van Europa’.

De goeddeels door revanchegedachten van de voormalige vazalstaten ingegeven strijd tegen Rusland moet in hun optiek een Europese strijd worden. Die Finse president was een van de eersten die het idee van een Europees leger opperden. Hij en andere recent toegetreden leden van de EU willen nu die EU inkleuren naar hun wensen.

Sanna Marin moet dit met angst en beven aanzien. Weer de grenzen dicht… want haar landgenoten vrezen dat zich onder de Ukrainse vluchtelingen Russen gaan mengen… Weer een rem op de ontwikkeling van jonge mensen… Finland kent nog steeds algemene dienstplicht… En waar blijft in dit wapengekletter de bestrijding van die ene echte crisis..?

Die Finse president -de baas van Marin voor wat de buitenlandse politiek van het land betreft- was in een vorig leven de minister van financiën die naliet de crisis van begin jaren negentig in goede banen te leiden. Sanna Marin is opgevoed door twee vrouwen, de president werd gekozen tot president omdat zijn voornaamste rivaal een homofiel is.

Marin kan dus ‘haar’ president niet luchten of zien. De twee houden om de andere dag een persconferentie, maar nooit samen. In de praktijk komt het er op neer dat meneer de president verkondigt dat ie dit tegen Joe Biden heeft gezegd of dat tegen Vladimir Putin en dat Marin dat de volgende dag moet ontkrachten.

De oorlog tussen Moskou en Kiev is de oorlog van een generatie. Ze is de natte droom, de langst gekoesterde wens van mannen, al dan niet van Slavische origine, die weer mogen. En ze is de nachtmerrie van jonge mensen, ook in de voormalige vazalstaten van de Sovjet Unie, die beseffen dat de aardbol nog maar één kans gelaten was om te overleven…