Zomer 1999

Purmuškès Litouwen

Ik vraag het wel eens aan iemand:
      ‘Waar is het geografisch middelpunt van Europa?’

Veel mensen vinden dit wel een aardige vraag, maar moeten het antwoord toch echt schuldig blijven. Oostenrijk, Tsjechië , Berlijn, Liechtenstein; dat soort antwoorden. Eerlijk gezegd wist ik het ook niet. Tot ik een radioprogramma ging maken over de Via Baltica, een weg die de hoofdsteden van Litouwen, Letland en Estland verbindt.
      Een weg met een romantische naam waar op 23 augustus 1989 twee miljoen mensen hand in hand stonden om te protesteren tegen het vijftig jaar eerder gesloten Molotov/Von Ribbentrop-pact, waarbij de onafhankelijkheid van de Baltische landen verkwanseld werd.

Ik was tien jaar later op bezoek bij Wim Brauns, een Nederlander die naar Litouwen was gehaald als bondscoach van de nationale wielerploeg. Hij woonde met zijn Litouwse vrouw Irena op een prachtige zeer verlaten plek in een bos zo’n 25 kilometer ten zuiden van de hoofdstad Vilnius. Bij mijn voorbereiding had ik gelezen dat ergens in die buurt het geografisch middelpunt van Europa lag. Overigens een weetje , dat ik niet helemaal begreep; vooral niet nadat ik de kaart van Europa nog eens goed bekeken had.
      Maar ja.
Wim wist het ook en zei dat er zelfs een Europapark bestond, wat daaraan herinnerde.

      Wij gingen erheen.

Het punt lag 23 kilometer ten noorden van Vilnius in een mooi aangelegde beeldentuin. Er was een ‘centrum-monument’ met daarom heen in een cirkel stenen met de namen van alle Europsese hoofdsteden. Plus de afstanden. Hemelsbreed.
      Amsterdam bijvoorbeeld was 1371 kilometer. Reykjavik in IJsland 2779 km, Moskou 801 km en Riga in Letland was 240 km. Om de zaak weer enigszins te relativeren was ook de afstand vermeld van de verst verwijderde hoofdstad in de wereld: Wellington in Nieuw-Zeeland: 17.310 km.

Wim vond het park somber.
      ‘Te veel beton; te veel aangeharkt , geen bloemen’.
      ‘Litouwen is een bloemenland, Ronald’, zei Wim. Een land van vrijheid en ruimte. Een afwisselend landschap van bossen, meren , akkers en bloemenvelden. Met verstilde dorpjes waar de tijd had stilgestaan. Met vossen, wolven en een enkele beer in de bossen. Een groot contrast met de serene rust in.. en de esthetische vormgeving van het park, dat was ontworpen door de Litouwse kunstenaar Gintaras Karosas.
      Het was die ochtend heel stil in het park. Ook daar had Wim een verklaring voor. We moesten ongeveer tien gulden betalen voor een toegangskaartje en dat kunnen de mensen in Litouwen niet betalen. ‘Ongelooflijk’, zulke prijzen’, zei Wim. ‘Schandalig’.

Toen ik thuis was, heb ik het allemaal nog eens uitgezocht. Er bleken natuurlijk diverse middelpunten van Europa, maar de bekendste was inderdaad die plek in Litouwen. Dat was namelijk berekend door Jean-Georges Affholder, een geograaf van het vermaarde Institut Géografique National (ING) in Parijs. Hij had niet het geografische middelpunt berekend maar het zwaartepunt. Het punt dus, waaromheen zich in alle richtingen eenzelfde gewicht aan land bevindt.
      Europa strekt zich bij deze berekening uit van het meest westelijke punt van de Portugese Azoren in de Atlantische Oceean tot de Oeral in Rusland, van Spitsbergen halverwege de top van Noorwegen en de Noordpool, tot aan de Kaukasus en de Canarische eilanden van Spanje.

Als u nu toch op de kaart van Europa gaat kijken kan het bijvoorbeeld ook nog opvallen, dat het meest Noordoostelijke punt van Noorwegen oostelijker ligt dan Istanbul in Turkije. Of dat Kreta zuidelijker ligt dan Algiers en Tunis.
      Het Europapark trekt inmiddels zo’n 100 tot 200.000 bezoekers per jaar en is daarmee één van de grootste toeristische trekpleisters in het land. Er staan inmiddels zo’n 100 beelden van kunstenaars uit de hele wereld.

De centra van Europa

Het hangt er dus gewoon van af waar je de grens trekt tusen Europa en Azië en of je de Portugese Azoren of de Spaanse Canarische eilanden meetelt,  waar het centrum is.

Later werd ik geattendeerd op een voor mij nieuw middelpunt, namelijk bij Polatsk in Wit-Rusland (Belarus).
      Er staat een heus monument. Hans Metz kwam er op een verre fietstocht bij toeval terecht en maakte deze foto’s.

Hij schreef mij:

Het zit zo:

Wij fietsen al jaren door Europa en bij voorkeur door Oost-Europa.

In 2014 wilden we wel eens kijken hoe het er in een dictatuur uitziet.

We begonnen vanuit huis in Haarlem en maakten dat jaar ruim 5000 km. 

In Belarus bleken net zulke aardige mensen te wonen als overal eigenlijk, en net zulke steden.

Je hebt een visum nodig, maar dat geldt ook voor Rusland bijvoorbeeld.

We zijn lid van WarmShowers, een internationaal gastvrijheidsnetwerk voor fietsers.

In Polatsk logeerden we en werden we door onze gastheer/dame op dit monumentje attent gemaakt.

De vrouw op de foto is mijn fietsmaatje Addie, tevens echtgenote sinds 30 jaar.

groetjes,

Hansmetz

Op deze kaart van een aantal Europese middelpunten heb ik Polatsk dus maar toegevoegd.