,

Het landbouwproduct TABAK

(Door Rolf Weijburg)

Denk je aan Andorra, dan denk je al gauw aan hoge bergen, skiën, wintersport, wandelen misschien. Of je denkt aan dwergstaten, hoewel Andorra, grofweg zo groot als Texel, nog niet eens zó klein is: er zijn nog 16 landen kleiner dan Andorra.
       Maar hoofdzakelijk moet je toch, vooral als je er al eens geweest bent, denken aan supermarkten vol electronica, drank en sigaretten. De straten van Andorra la Vella, de hoogst gelegen hoofdstad in Europa, staan er vol mee.

Casa dels Tabacs

Dat komt omdat er in Andorra veel lagere accijnzen en andere belastingen zijn dan in buurlanden Spanje en Frankrijk waardoor de prijzen van allerlei goederen veel lager liggen. Een pakje sigaretten bijvoorbeeld, kost in Frankrijk minimaal acht Euro, in Andorra gaan ze voor rond de drie vijftig over de toonbank. Tot voor kort.
      Sinds vorig jaar is er een wet van kracht die bepaalt dat een pakje sigaretten in Andorra een minimumprijs van 65% van de gemiddelde Franse en Spaanse prijs moet hebben.
       Dat moet het smokkelen van sigaretten tegen gaan, want denk je aan Andorra, dan denk je aan smokkel.

Uit het Engelstalige zuidwest Franse krantje Languedoc Living van 26 Augustus, 2018:

Several people were arrested in Toulouse last weekend, with more than 700 cartons of tobacco, from Andorra. At around 4:30 am, the police of the anti-crime squad arrested nine people in the area of the boulevard de Suisse in Toulouse, unloading large suitcases on board three cars. Informed by an anonymous call, the police strongly suspected these nine people, eight men and one woman – all of Albanian nationality – of cigarette smuggling.
All the packets came from Andorra and were intended to supply the Arnaud-Bernard district, in the centre of Toulouse. The traffickers walked for four hours through the mountains, and crossed the border on foot so as to try to avoid detection.

Landbouw


Tabak wordt al sinds de  zeventiende eeuw  verbouwd in Andorra, vrij snel na de introductie van de plant in Europa. Aan het eind van de negentiende eeuw was de tabaksverbouw de belangrijkste agrarische tak in het kleine co-prinsdom. Bijna alle beschikbare landbouwgrond werd er door in beslag genomen (wat nog wel meevalt als je bedenkt dat slechts 3% van het land geschikt is voor landbouw).
      De productie overschreed ruimschoots de lokale consumptie. De oogst was hoofdzakelijk bedoeld voor de export, en dan niet zelden de clandestiene export, ’s nachts, over bijna onbegaanbare geheime bergpaden, met een handelspartner aan de andere kant van de grens zonder kasboek en met dikke bundels cash. Smokkel dus.

Accijnzen

De lage accijnzen en belastingen op onder andere tabak en sigaretten hadden van Andorra een smokkelland gemaakt. Vooral toen tabak in Frankrijk en Spanje een staatsmonopolie werd en er in Spanje zelfs een verbod kwam op de particuliere verbouw van tabak werden de prijsverschillen groter en de smokkel steeds lucratiever. Smokkel was min of meer gedoogd in het arme, agrarische Andorra van de negentiende eeuw. Smokkelaars hadden status. Het beroep werd zelfs als eervol gezien en vele families waren er bij betrokken en verdienden er goed geld mee.

      In de twintigste eeuw blijft de verbouw, export én smokkel van tabak een belangrijke bron van inkomsten. Daarnaast waren bij tijd en wijle ook andere producten in trek bij de smokkelaars. Zo sprong Andorra handig in toen in Frankrijk de productie en verkoop van lucifers een staatsmonopolie werd. Er werd een fabriek opgezet, zwavel werd ingevoerd, dennenhout was alom tegenwoordig en in een mum van tijd trokken smokkelaars met enorme vederlichte vrachten spot goedkoop geproduceerde lucifers  over geheime paden de bergen in, de grens over. Door de jaren heen  vonden ook bijvoorbeeld olijfolie, zijde, benzine, make-up of parfum hun (berg)weg de grens over, maar de sigaret bleef altijd het lucratiefst.

      In de jaren negentig van de vorige eeuw vonden opeens miljoenen taxfree sigaretten vanuit het Verenigd Koninkrijk hun weg naar Andorra van waaruit ze werden doorgesluisd naar Spanje en Frankrijk. Het ging om een slimme poging van de tabaksindustrie om belasting te ontduiken die pas opviel en gestopt werd toen uit cijfers bleek dat er, zelfs als je baby’s en kinderen meetelde,  in Andorra opeens gemiddeld 60 sigaretten per inwoner per dag zouden worden weggepaft.

      Toch staat Andorra nog steeds hoog op de wereld rokerslijst. Er zijn weinig anti-rook acties, waarschuwingen en afschrikwekkende beelden op sigarettenverpakkingen ontbreken nog al eens en in de meeste restaurants en bars mag gewoon worden gerookt.

Productie

Tabak (verbouw en industrie) blijft een belangrijk exportproduct maar het toerisme is inmiddels veel lucratiever geworden. De sigarettensmokkel blijft echter nog steeds trekken. Weliswaar minder winstgevend  waardoor de Andorrezen de interesse verliezen en inwoners van minder rijke landen, zoals de Albanezen in bovenstaand krantenartikel, het stokje overnemen.

      Met de nieuwe wet op de tabaksprijzen zal de smokkel van sigaretten wellicht worden teruggedrongen.

Het Tabaksmuseum in San Jùlia de Lòria brengt een eerbetoon aan de tabaksplant en haar waarde voor Andorra en er zijn al toeristische reisorganisaties die wandelroutes en “Four Wheel Drive Adventures” aanbieden langs de verborgen Andorrese smokkelroutes van weleer.

 
Rolf Weijburg's Atlas van de 25 kleinste landen in de wereld

Klik HIER voor alle afleveringen