Een bijzondere atlas (11)
Rolf Weijburg is een Utrechts kunstenaar en maker van atlassen. Al jarenlang is hij bezig met het vervaardigen van een atlas van de 25 kleinste landen in de wereld. Hij bezoekt al die landen, doet impressies op, schetst en fotografeert en maakt later in zijn atelier voor die atlas etsen van al die landen.
Rolf heeft net een lange reis achter de rug, waarbij hij onder meer diverse onafhankelijke eilandstaten in de Stille Zuidzee bezocht.
Zijn reis vordert goed, want hij heeft inmiddels 23 landen bezocht. Micronesië en de Marshall eilanden zullen in een later stadium nog volgen.
Alle landen zijn van minst klein naar kleinst:
São Tomé e Príncipe, Kiribati, Bahrein, Dominica, Tonga, Singapore, Micronesië, Sint Lucia, Andorra, Palau, Seychellen, Antigua & Barbuda, Barbados, St. Vincent & de Grenadines, Grenada, Malta, Malediven, St. Kitts & Nevis, Marshall eilanden, Liechtenstein, San Marino, Tuvalu, Nauru, Monaco en Vaticaanstad (0.44 vierkante kilometer).
Deze weken stuurt hij mij diverse bijdragen. Vandaag: Tonga en de ontdekkingsreizigers
The Friendly Islands
Ontdekkingsreizigers & missionarissen
(Door Rolf Weijburg)
Lange tijd stonden de eilanden van het Koninkrijk Tonga bekend onder de naam The Friendly Islands.
Niemand minder dan James Cook gaf de eilanden deze naam. Tijdens Cook’s derde en laatste reis bracht hij in het voorjaar van 1777 enige tijd door op het eiland Lifuka in de Ha’apai Groep. Daar werd hij en zijn bemanning gefêteerd en letterlijk in de bloemetjes gezet door de lokale bevolking. Het was er iedere dag feest en dit inspireerde de kapitein om de eilanden The Friendly Islands te noemen.
Later bleek de naam toch wat ongelukkig gekozen toen aan het licht kwam dat de bevolking de feesten had georganiseerd om de hele bemanning van de twee schepen naar één plek te kunnen lokken zodat ze eenvoudig en snel konden worden gedood en de schepen geplunderd. Alleen omdat er een meningsverschil ontstond tussen de koning en zijn stamhoofden over de te volgen strategie ging het hele plannetje uiteindelijk niet door en kon Cook de eilanden ongeschonden en in de overtuiging een eilandenrijk vol vriendelijke mensen achter zich te laten, verlaten.
Niet zo heel erg friendly dus.
De naam Tonga betekent overigens niets meer dan “eiland” en is afkomstig van de naam voor het hoofdeiland Tongatapu, wat “Gezegend Eiland” betekent.
Cook was niet de eerste Europeaan die de eilanden aandeed. Al anderhalve eeuw eerder bezochten de Nederlandse ontdekkingsreizigers Schouten en Le Maire de geïsoleerde noordelijke Niuas eilanden en in 1643 zette de Lutjegaster Abel Tasman voet aan wal op het grote eiland Tongatapu, het hoofdeiland van het tegenwoordige Koninkrijk Tonga.
In een gehuurde Nissan van Sunshine Rentals reden we Nuku’alofa uit. Hoewel Tonga ruim zeventig jaar een Brits Protectoraat was, is het nooit een echte Britse kolonie geweest. Sterker nog: Tonga is het enige land in de Pacific dat nooit is overheerst.
Maar er wordt wél links gereden.
Via de Hala Hihifo reden we naar het westen. Het duurde geruime tijd voor de stad zich gewonnen gaf en de palmbomen de overhand kregen.
Het eiland is vlak, de wegen recht, het verkeer hobbelde langzaam door. Inhalen gebeurt maar weinig: rijdt de auto vóór je 30 km per uur, dan verminder je vaart en blijf je er gewoon achter rijden.
En zo kwamen we langzaam in steeds landelijker gebied. Akkers en kokospalmen, soms een karakteristieke enorme regenboom, hier en daar een dorp. Tot eerst het asfalt ophield en een kilometer verderop ook de weg. We waren op het uiterste noordwestelijke puntje van Tongatapu. En daar, rechts van de weg, bij een smal paadje dat naar de hier rotsige kustlijn afdaalde, stond het.
Een klein, bescheiden Abel Tasman Landing Place monument.
Net toen we terug de auto in wilden stappen, kwam er een andere auto aangereden. Er zat een jongeman in, geen Tongaan, die uitstapte en ons gedag zei. We praatten wat en toen ik Abel Tasman zei, in plaats van Ebel Tèsmèn, viel ik door de mand.
“Nederlander?”, zei de jongeman. En ja, hij ook. Chef-kok van een Hilton in Nieuw Zeeland op vakantie. Drie Nederlanders toevallig op hetzelfde moment op een plek aan de andere kant van de wereld, waar 373 jaar geleden een andere Nederlander voet aan wal had gezet.
In het kielzog van de ontdekkingsreizigers kwamen de missionarissen, die op de eilanden hard aan de slag gingen om de ketterse bevolking tot “geciviliseerde” geloofsovertuigingen te bekeren. Dat lukte aardig. Dusdanig zelfs dat Koning Tu’i Tonga zich in 1831 liet dopen en daarna de naam George aannam.
Koning George Tupou I wordt ook tegenwoordig nog te pas en te onpas aangehaald wanneer Tonganen, en íedereen kent het verhaal, geestdriftig vertellen over hoe deze koning de diverse archipels en eilanden in de regio verenigde tot wat vandaag de dag het Koninkrijk Tonga is. The Kingdom!
Als vertrouweling en eerste minister van het nieuwe koninkrijk stelde George Tupou I Shirley Waldemar Baker aan, een van oorsprong Britse uit Australië afkomstige missionaris. Baker begon zijn eigen kerk, de Free Church of Tonga, die, uiteraard met hulp van de Koning, al snel de officiële staatskerk van Tonga werd.
Door de jaren heen ondervond Baker’s manier van optreden jegens hen die zijn kerk níet aanhingen steeds meer tegenstand en uiteindelijk werd de eens zo machtige missionaris-premier-kerkoprichter weggestuurd naar Nieuw Zeeland.
Hij keerde terug in 1900 maar overleed in 1903 op 67 jarige leeftijd op Lifuka eiland.
Zijn graf ligt langs de kant van de weg op een kleine begraafplaats net buiten Lifuka’s hoofdstadje Pangai en zijn levensverhaal ligt in Nuku’alofa’s enige boekwinkel.
Een bijzondere atlas:
2: Kiribati, 33 eilandjes in de Stille Zuidzee
6: Een vliegveld/dorpsplein op Tuvalu
8: Postzegels & een Internet-extensie
10: Tonga, het laatste Polynesische koninkrijk
11: Tongatapu; Gezegend eiland