Winter 2002

Het ware eilandgevoel

São Miguel is een eiland. Het ligt in de Atlantische Oceaan.
      Vijftienhonderd kilometer lege zee naar het oosten ligt het vasteland van Europa.
Drieduizend kilometer lege zee naar het westen ligt Amerika. 
      São Miguel is het grootste eiland van de Azoren.
      De enige plek in Europa waar theeplantages bestaan.
Men spreekt er Portugees.

Het is mijn gedroomde eiland.

Op São Miguel onderga je het eilandgevoel. Het bestaat echt.
      Mijn oud VPRO-collega John Jansen van Galen gebruikte dat woord voor ‘t eerst.
Hij onderging het vooral op Sint Helena in de Atlantische Oceaan, het eiland waar Napoleon in ballingschap stierf.
      Sint Helena is alleen per boot bereikbaar.Tien dagen varen vanuit Santa Cruz de Tenerife.
São Miguel is eenvoudig te bereiken. Twee uur vliegen vanuit Lissabon.
      Klaas Vos en ik zijn hier om een VPRO-radioprogramma te maken over Het Eilandgevoel.
De Azoren bestaan uit negen vulkaaneilanden. Ze liggen er toevallig. Alles is eigenlijk toevallig op de Azoren.
      De Vikingen zijn er vrijwel zeker nooit geweest.
Het waren Portugese ontdekkingsreizigers, die in 1430 toevallig op de oostpunt van São Miguel landden omdat de wind verkeerd stond.

Ze zagen roofvogels in de lucht en dachten dat het haviken (Açores) waren.
      Uitlopers van het mysterieuze Atlantis waren het.

Dacht men.

Bruiden van de vulkaan.

Dochters van de wind.

 
Groen, vruchtbaar, uitbundig.

Donkere kliffen met daarvoor zwarte rotsen die uit de zee omhoog komen.
      Golven van drie tot vier meter hoogte, die ook bij weinig of geen wind op die rotsen kapot slaan en een decor van witte schuimkoppen, lucht en luchtbellen verspreiden. Clichébeelden die zo verschrikkelijk kloppen dat het geen cliché meer is.

Zo hoort een eiland er uit te zien.

 Trotse eilandbevolking

In 1444 vestigden de eerste Portugezen zich op São Miguel.
      Een nieuwe trotse eilandbevolking ontstond, die in 1978 een grote mate van autonomie verkreeg, nadat de Vrijheidsbeweging FLA (Frente Libertade Açores) aanvankelijk voor onafhankelijkheid had gestreden.
     

Nu leeft men rustig en in zekere zin volledig onafhankelijk. Landbouwers zijn het. Veehouders. En vissers met hele kleine bootjes.
      Er is visverwerkende industrie. En er is Fries stamboekvee ingevoerd.

Stamboekvee

 
Beslotenheid

Het kabbelt erg op De Azoren. De eilanders voelen zich zeer betrokken, maar toch trekken er veel weg.
      Er wonen meer Azorianen buiten de eilanden dan erop. (180.000)
      Klaas en ik bewegen ons na een paar dagen ook steeds rustiger.
      Filosoferen over rust, isolement, toeval, beslotenheid, uitzichten. We ademen de onwaarschijnlijk frisse lucht, eten de meest verse tonijn, octopus en sardientjes, drinken de plaatselijk vervaardigde witte wijn en maken op één dag vier ingrijpende klimaatsveranderingen mee.

In het zuiden is het subtropisch met palmen, bananen en ananas; in het noorden dat maar twaalf kilometer verder is, is een totaal andere fauna. Soms is er dichte mist; een uur later schijnt de zon volop. De wind komt en gaat.
      Aan de einder zie je steeds andere blauwtinten.

Toeristen hebben het eiland natuurlijk ontdekt. Zweden bijvoorbeeld komen er en masse golfen.
      In ons hotel in de hoofdstad Ponta Delgada zijn ze luidruchtig aanwezig. De aquardente is aanzienlijk goedkoper dan de Zweedse wodka, de vis is verser, het klimaat veel beter en in februari begint het al lente te worden
      Na een dag of acht vinden we het weer genoeg. Het begint benauwd te worden. We hebben naar ons gevoel alles al gezien.
      Er zijn niet zoveel wegen. De dorpen met de witte huizen en de gele, roze en blauwe luikjes zijn overal hetzelfde.
En het plaatselijke voetbalteam Clube Uniao Micaelense staat onderaan in de Portugese eerste klasse.

Ga er heen. Ga er vooral heen.
      Maar blijf er niet te lang.

Het eilandgevoel zou u op den duur wel eens een enge kijk op de wereld en omstreken kunnen bezorgen.

Ponta Delgada